KOBİ’lerde mühendis istihdamı..

TMMOB Makine Mühendisleri Odası’nın 26-27 Nisan’da Ankara’da gerçekleştirilen 45. Olağan Genel Kurulu’ndan izlenimlerimi ve mühendislerin sanayiye bakışlarını geçen haftaki yazımda sizlerle paylaşmıştım.

Bu kez de genel kurulda ve çalışma raporunda çokça önemsenen KOBİ’lerde mühendislerin istihdamı, karşılaşılan güçlüklerin değerlendirmesini paylaşmak istiyorum. “TÜİK Genel Sanayi ve İş Yerleri Sayımı 2002” sonuçlarına göre ve son sekiz yıllık TÜİK istatistikleri değerlendirmesi sonucunda, 2010 yılında Türkiye’deki toplam 2 milyon 406 bin 720 işletmenin %99.6’sı -yani 2 milyon 397 bin 90 işletme- AB’nin KOBİ tanımına uymakta ve bunlardan sanayi sektöründe 310 bin 500 firma bulunmaktadır.

Bunların da 308 bin 450 adedi KOBİ, 2 bin 50 adedi büyük işletmedir.
Yine bu sayıma göre sanayi işletmesi olan 310 bin 500 firmada 4 milyon 86 bin 420 kişi istihdam edilmektedir.

KOBİ’ler sanayi istihdamının % 60’ını sağladıklarına göre, 308 bin 450 KOBİ’de 2 milyon 451 bin 852 kişi çalışmaktadır.

Türkiye’deki sanayi işletmelerin büyük bir bölümünü oluşturan imalat sanayindeki 304 bin 850 KOBİ’de ise yaklaşık 2.5 milyon istihdamın ancak 156 bin 918’i mühendistir.
Nitelikli işgücü istihdamı toplamı ise 609 bin 145 kişi ile yüzde 24.8 oranında.
Bu da gösteriyor ki hâlâ mühendis istihdam geleneği oluşturulamamıştır.
Sanayi işletmelerinin %80’inde (246 bin işletme) mühendis istihdam edilmemektedir.
Geri kalan işletmelerden 31 bin 200 adedinde yalnızca bir mühendis çalıştırılmaktadır.
27 bin 37 firmada 2-5 ve geri kalan orta ölçekli 3 bin 413 işletmede ise 5-35 arasında mühendis istihdamı yapılmaktadır.

Nitelikli işgücü arzıyla üretim teknolojisi birbirine bağımlıdır ancak, sanayinin bazı alt sektörlerinde üretim teknolojisi ve üretimin yapısal örgütlenmesi nitelikli işgücü kullanımını aşırı ölçüde sınırlamaktadır.

KOBİ’lerde çalışan mühendislerin sorunları ise şöyle sıralanıyor:
KOBİ’ler genellikle mühendis çalıştırmak istememektedirler. 
Oysa yeniden yapılanmaya ihtiyacı olan pek çok işletme Ar-Ge bölümünde ve imalatta mühendis çalıştırmak zorundadır.

Ancak bu durum genellikle gözden kaçmakta veya düşük ücretle mühendis istihdamı düşünülmektedir.
Makine imalat sanayinin bugünkü durumunda katkılarımız sınırlı kalmaktadır
Meslektaşlarımızın bu sefalet ücretinde çalışma yanında iş güvenceleri de bulunmamaktadır. 
Son dört yıl içinde işsiz kalanların yeniden iş bulabilme şansı çok sınırlıdır.
KOBİ’lerde çalışan mühendislerin büyük bir bölümü 1-6 yıllık iş deneyimi olanlardır.
 Ücretleri düşüktür, teknik bilgi ve yetenekleri yeterli ölçüde değildir. 
Daha deneyimli olanlar (6-15 yıl) genellikle KOBİ’lerdeki mühendislerin düşük bir miktarını oluşturmaktadır.
KOBİ’lerde istihdam edilen mühendisler belirli bir alanda ihtisaslaşmamıştır.
Üretime, satışa, pazarlamaya, projeye yönelik tüm hizmetleri yapmakta, bazıları üretimde nitelikli bir tezgâh operatörü gibi çalışmaktadır.
Bu durumda uzun bir süre işletmede kalmamakta ve kısa sürede yeni bir iş alanına geçmektedirler.
KOBİ’lerde çalışan mühendisler düşük ücretle ve iş güvenliğinden yoksun bir statüde görev yapmaktadırlar.
Mühendislerin sendikal örgütlenmesi yoktur.
Mesai saatleri, normal işgünü süresinin dışına taşmakta, yaptıkları fazla mesai için ek ücret alamamaktadırlar.
KOBİ’lerde çalışan mühendislerin çok büyük bir bölümü, mesleki yönden tatmin olamamakta ve içinde bulundukları iş alanını geçici olarak görmektedirler.
Gerek çalışma saatleri ve gerekse ulaşım sorunları nedeniyle hiçbir
sosyal aktiviteye girememekte, kendilerini geliştirememekte, işyerinin sorunlarına yönelik bir perspektife de sahip olamamaktadırlar. 
Dolayısıyla ne işletme onlara güven vermekte, ne de onlar işletmeye bilgi ve
becerilerini aktarabilmektedirler.
İşyerlerinde çalışan mühendislerin bu durumu, KOBİ’leri rekabet edebilirliğini sağlayacak teknoloji gelişimini engellemekte, Ar-Ge ve inovasyon çalışmalarının alt yapısının oluşmasına olanak vermemektedir.
Dolayısıyla KOBİ’lerde mühendislik hizmeti verimli, nitel, rasyonel ve efektif sonuçlar ortaya çıkaramamaktadır.

KOBİ’lerde sıklıkla rastlanan ‘kurumsallaşma yetersizliği’ özellikle ‘idareci’ statüsünde çalışan mühendislerin firma sahibi ile ilişkilerinde ciddi sorunlar yaratmakta ve iyi yetişmiş deneyim sahibi mühendislerin bilgi ve deneyimlerini işletmeye yeterince aktarmalarına engel teşkil etmektedir.
Makine mühendisleri, KOBİ’lerde istihdam ve karşılaşılan zorlukları böyle anlatıyor.
KOSGEB’in nitelikli eleman istihdamı desteği, bu bağlamda daha da geliştirilerek bu sorunun çözümünde önemli bir adım atılmış olur.