KOBİ'lerin manzarayı umumiyesi
Ülkemizde sanayi envanteri çalışması, 2008 yılında dönemin Sanayi ve Ticaret Bakanı Zafer Çağlayan tarafından benim de katıldığım bir arama konferansı ile başlatılmıştı. Daha sonra, "Girişimci Bilgi Sistemi"ne dönüştürülen çalışma, deyim yerindeyse tüm işletmelerin her yönüyle röntgenini çekecek duruma getirildi. Emeği geçen herkesi bir kez daha kutlamak isterim.
Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Girişimci Bilgi Sistemi Pilot Projesi'nde yer alan bilgilere göre, Türkiye'deki işletmelerin yüzde 82'sini oluşturan 724 bin 856 işletme mikro ölçekli işletme kapsamında görünüyor. Küçük işletmelerde bu oran yüzde 14, işletme sayısı ise 122 bin 734; orta ölçekli işletmeler ise 31 bin 383 'le yüzde 4'ü oluşturuyor. Büyük ölçekli işletme sayısı 8 bin 691, oranı ise yüzde 1.
Küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin sınıflandırılmasını anımsatmak gerekirse;
a) Mikro işletme: On kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı ya da mali bilançosu bir milyon Türk Lirası'nı aşmayan çok küçük ölçekli işletmeler,
b) Küçük işletme: Elli kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı ya da mali bilançosu beş milyon Türk Lirası'nı aşmayan işletmeler,
c) Orta büyüklükteki işletme: İkiyüzelli kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı ya da mali bilançosu yirmibeş milyon Türk Lirası'nı aşmayan işletmeler,
olarak tanımlanmakta.
Ölçek açısından ülkemizdeki işletmelerin dağılımını özetlersek; işletmelerimizin yaklaşık yüzde 96'sı mikro ve küçük ölçekli işletmelerden oluşuyor. Sermaye, bilgi ve teknolojinin kullanımı ve nitelikli eleman istihdamının yetersiz olduğu, ancak girişimci ruhunun en dinamik olduğu bir kesim.
2010 yılı verileri esas alınan proje çalışmasında Türkiye'deki işletmelerin mali durumları ise şöyle görünüyor:
- Türkiye'deki işletmelerin toplam varlığı 2 trilyon 222 milyar lira, toplam satış hasılatı ise 2 trilyon 251 milyar lira.
- Şirketlerin elde ettiği yıllık kâr sadece 76 milyar lira.
- KOBİ'lerde karlılık yüzde 1.80 ile 2.25 arasında. Büyük işletmeleri oluşturan 8 bin 691 işletmede karlılık oranı yüzde 4.47. Büyük işletmeler, Türkiye'de aktiflerin yüzde 66'sına, cironun yüzde 53'üne ve kârın ise yüzde 70'ine sahip.
- Toplam aktiflerin yüzde 26 ise küçük ve orta ölçekli firmalara ait. Sayıları 724 bin 856 mikro işletmelerin toplam varlığı ise sadece 178 milyar lira.
- Kârlılık açısından bakıldığında; mikro işletmelerde yüzde 1.80, küçük ölçekli işletmelerde yüzde 2.27, orta ölçekli işletmelerde yüzde 2.25, büyüklerde ise kârlılık yüzde 4.47.
- Kârlılık tüm işletmeler bazında çok gerilerde
- Pilot proje çalışması, mikro işletmelerin ve KOBİ'lerin yaşadığı sorunları net olarak bir kez daha ortaya koymuş.
- Ülkemizdeki mikro işletmeler ve KOBİ'ler, finansman kaynaklarına erişimlerindeki karşılaştıkları zorluklar, kredilerden aldıkları paylardaki yetersizlik olası krizlerde kırılganlıklarını arttırıyor.
Küresel rekabette başarıyı yakalamış işletmelerimizin varlığı bizlere moral vermekle birlikte rekabetçilikte dünyada 61'inci, rekabetçiliğin kaldıracı olarak tanımlanan inovasyonda ise 67'inci sırada yer almak, işletmelerimizde yaşanılan sorunların bir başka göstergesi olarak karşımıza çıkıyor. KOBİ'lerin manzarayı umumiyesi özetle böyle...
Tüm bunlara bakıp ta karamsar olmaya gerek yok. Çözümlere gelince; yapısal reformları geciktirmeden, KOBİ'lerimizi değişim ve dönüşüme odaklanacakları bir süreci yaratmalıyız
Mikro işletmelerin ve KOBİ'lerin finansmana erişimlerindeki zorlukları ivedilikle çözülmeli.
Kredi sigorta sistemi, faktoring, leasing, Kredi Garanti Fonu, KOBİ Borsası, Girişim Sermayesi, Melek finansman (Angel Capital) gibi KOBİ'lere yönelik finansman enstrümanlarını çeşitlendirerek daha çok kaynak yaratılmasını ve bunların kullanımını özendirici destek politikalarını devreye sokmalıyız.