Kişi başına gelir, kur artışı yüzünden 1.000 dolardan fazla düşecek

Hani aracınızla yokuş çıkarken yavaş yavaş ilerlemektesiniz de, kimi zaman yol karbuz içinde kaygan bir hal alır, ilerleyemez ve patinaj yapmaya başlarsınız... Uğraşırsınız bir süre yeniden hamle yapabilmek için, baktınız olmaz, patinaj sizi geri geri gitmeye zorlar da ayağınızı frene atarsınız... Ama yol o kadar kötüdür ki, koşullar o kadar berbat olmuştur ki ayağınız frendeyken bile geri gidişi önleyemezsiniz; panik içinde sağa sola bakarsınız, bir yere çarpmayayım bari diye... İşte biz de ekonomide böyle bir süreçten geçiyoruz. 

Ekonomik büyüme belirgin biçimde yavaşladı, ama asıl darbeyi TL’nin değer kaybı yüzünden yiyoruz. Dolarla ifade edilen değerlerde, TL’deki bu değer kaybının etkisiyle rakamlar küçüldükçe küçülüyor. 

Geçen yılki GSYH, cari fiyatlarla 1 trilyon 750 milyar lira, 2.19’luk ortalama kurla da 800 milyar dolar olarak gerçekleşti. Bu yıl için GSYH’yi cari fiyatlarla 1 trilyon 950 milyar lira, ortalama kuru 2.29, buna göre dolar bazındaki GSYH’yi de 850 milyar dolar olarak öngördük. Geçen yıl 10 bin 404 dolar olan kişi başına gelirimiz de bu yıl 10 bin 936 dolara çıkacaktı. 
Ama evdeki hesap çarşıya uymadı. Uymadı çünkü, dövizde çok hızlı bir artış yaşandı, yaşanmaya da devam ediliyor. 

1.200 dolarlık düşüş 
GSYH’nin bu yıl öngörüldüğü gibi 1 trilyon 950 milyar lira dolayında gerçekleşeceği tahmin ediliyor. Bu rakama, yüzde 3’lük büyüme ve yüzde 8’e yaklaşacak deflatörle ulaşılacağı hesaplanıyor. Yani GSYH’nin TL ayağında bir sorun yok. Sorun, dolar cephesinde. 

Biraz önce belirttik, bu yıl için ortalama kur 2.29 olarak varsayılıyordu. Ama altını çizmekte yarar var; bu rakam bir kur hedefi anlamına gelmiyordu. Hesaplamalar gerçekleşmenin bu düzeyde olabileceği varsayımına göre yapılmıştı. 

Ama kur yükseldi de yükseldi. Yılbaşından bugüne kadar olan dönemdeki ortalama kur 2.62’yi buldu. Dolar yılsonuna kadar bugünlerdeki düzeyinde seyrederse, yıl ortalaması 2.73-2.74 dolayında oluşacak. 

Bu yılın ortalama nüfusu 77.7 milyon olarak esas alınıyor. 1 trilyon 950 milyar liralık GSYH, 77.7 milyonluk nüfus ve 2.73-2.74 düzeyinde bir kur... GSYH 710-715 milyar dolar arasına iniyor, kişi başına gelir de 9 bin 175 dolar civarına. 

Kişi başına gelir, bu düzeyiyle geçen yılki 10 bin 404 dolara göre 1.200 dolardan fazla bir düşüş gösterecek demektir.

IMF bile ters köşe! 
IMF, Türkiye’nin 2015 yılı gayri safi yurtiçi hasılasını 752 milyar dolar, kişi başına gelirini ise 9 bin 680 dolar olarak tahmin etti. Ancak, kur artışı IMF’yi de önemli ölçüde yanıltmış durumda. 

Türkiye IMF’nin bu yıla ilişkin olarak öngördüğü 752 milyar dolarlık GSYH büyüklüğüyle dünyanın 17’nci büyük ekonomisi konumunda olacak gibi görünüyordu. Ancak, GSYH’nin 710-715 milyar dolara ineceğinin anlaşılması, Türkiye’yi bir basamak aşağı çeken bir etki doğuracak. 

Bizden hemen sonra gelen Hollanda için GSYH 749 milyar dolar olarak tahmin ediliyor. Hollanda bu düzeyi tutturursa, biz de 710- 715 milyar dolara inersek, dünyanın 17’nci değil, artık 18’inci büyük ekonomisi olacağız. 

Kişi başına gelirde ise daha aşağılardayız tabii ki. Bugünkü tahminlere göre 9 bin 175 dolar olarak beklenen milli gelirle dünya sıralamasında 67’nciliğe gerileyeceğiz. 

Bütün bu hesaplamaların, dolar kurunun yılsonuna kadar 2.95- 3.00 aralığında kalacağı ve çok daha hızlı bir sıçrama göstermeyeceği varsayımına dayandığını, kur daha da yukarıda oluşursa, doğaldır ki ortalamanın da artacağını, bağlı olarak GSYH ve kişi başına gelirin dolar bazında daha da büzüleceğini bir kez daha belirtelim. 

Tersi olur ve hem ekonomik büyüme hızlanır, hem kur aşağı gider mi? Sizce bu soruya evet diyebilmek mümkün görünüyor mu?