Kısa senaryo
Son bir yıl, yeni likidite programlarını beklemekle geçti. Beklentiler karşılandı. Para muslukları sonuna kadar açıldı. Bundan sonraki odak noktası, küresel ekonominin performansı olacak.
ABD'de son dönemde açıklanan makro veriler, tahminlerin üzerinde geliyor. Verilerin iyi gelmesi, Obama'nın elini güçlendiriyor. Bazı anketlerde, Cumhuriyetçi aday Romney önde gidiyor. Obama'nın televizyondaki performansının düşük olması (ki en güçlü yanı hatipliğidir), farkın kapanmasında etkili olmuş olabilir. Ekonomik durum, seçmenin görüşüne her zaman tesir eder. Durum iyi olduğuna göre, Obama'nın bir adım önde olduğu söylenebilir. ABD için büyük risk, ''mali uçurum'' adı verilen olaydır. Başka bir ifadeyle, harcamaların kısılması ve vergilerin artırılmasıdır. Cumhuriyetçiler, vergi indirimlerinin devam etmesini istiyor. Obama, biraz da bu nedenle, daha sıkı bir maliye politikası istiyor. Amerikan ekonomisinin, diğer büyük ekonomilere kıyasla daha iyi bir performans göstermesinin nedeni bütçe açığıdır. Şirket karlılıkları, bütçe açığının öteki yüzüdür. Obama'nın şansı yüksek olduğu için, bütçe açığı belli bir oranda düşebilir. Sadece Amerika için değil, küresel ekonomi için de en büyük tehlike budur.
Avrupa'da değişen bir durum yok. Kemerlerin sıkılması, ekonomileri perişan ediyor. Politika yapıcılar, bu politikaları değiştirmek istemiyor. Sorunlu ülkelerin yanında, Fransa ve Hollanda gibi ülkeler de vergileri artırıyor. Bunlar, düşük büyüme rakamları olarak geri döner. Sorunların merkezindeki İspanya'da, Rajoy hükümetinin uyguladığı politikalar, daha fazla ekonomik sıkıntı anlamına geliyor. Ülkedeki protestolar devam edecek. Ekonomik milliyetçilik artacak. İspanya, öyle veya böyle, bir kurtarma programı içine girecek. Banka bilançolarından temizlenmesi gereken miktarlar çok büyük. Emlak fiyatlarındaki düşüş sürüyor. Bilançolar, bu varlıklarla dolup taşıyor.
Son günlerin çok konuşulan ülkesi Portekiz'in programı bitiyor. Buna rağmen, faizler yüksek kalmaya devam edebilir. Bu durumda, ülkenin tek başına sermaye piyasalarına girme şansı düşük. Vergi artışları, iç talebin çakılmasına yol açacak. Bu da gelirleri düşürecek. 2013'te bütçe hedeflerini tutturmak zorlaşacak. Avrupa Merkez Bankası'nın(AMB), İspanya ve İtalya için düşündüğü programa Portekiz de alınabilir.
Yunanistan bir kez daha temerrüde düşebilir. Hedefleri yakalayamayabilir. Borçlarını ödeyememe durumu, AMB'nin programından faydalanmasını zorlaştırabilir. Bir kez daha iflas ederse, euro sistemi içinde nasıl kalır? Yeni bir temerrüt durumu, AMB ve diğer tahvil sahiplerine ne kadar zarar ettirir? Bu sorulara net cevaplar vermek zor. Son iki yıldır, ''Yunanistan'ın burada yeri kalmadı'' diyorum. Yunanistan sona doğru yaklaşıyor.
Krizin ilk dönemlerinde, ''İtalya'nın bir kurtarma paketine ihtiyacı olmayabilir'' görüşünü savunuyordum. Piyasalar, İspanya ile İtalya'yı birlikte fiyatladı. Ülkede panik başladı. Mevduat çıkışı yaşandı. Aslında, İspanyol bankalarının belası olan gayrimenkullere dayalı finansal araçlar, İtalyan bankalarının bilançolarında yok. Öte yandan, İtalya ''faiz dışı fazla'' veriyor. İtalya'nın sıkıntısı, Almanya'nınkine benziyor. İç talep çok düşük. Piyasaların aynı sepete koyduğu iki ülkeden, İspanya kurtarma planına başvuracak. İtalya konusunda kafamda hala soru işaretleri var.
Küresel ekonomi ile ilgili beklentiler düşüyor. Tahminler daha da düşebilir. Ekonomisinin büyüklüğü nedeniyle, ABD belirsizlik yaratıyor. Mali uçurum senaryosu, 2013'ü şekillendirecek. Şanslı aday Obama'nın, senaryoyu kısa kesmesinde yarar var.