Kira ödemelerinin banka aracılığıyla yapılması zorunluluğu
Dr. Mehmet Şafak
Son yıllarda, Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı'nca, vergi kayıp ve kaçaklarını önleyici bazı tedbirler birbiri ardı sıra uygulamaya konulmaktadır. Özellikle teknolojik gelişmelerden de yararlanılarak, bu alanda yapılan çalışmaların en başında da ödemelerin mümkün mertebe banka veya benzeri finans kurumları aracılığıyla yapılmasını sağlamak ve bu kuruluşlarca yapılacak ödemelerle ilgili bilgilere elektronik ortamda ulaşarak, bu bilgileri yine bilgisayarlar arcılığıyla çapraz kontrollere tabi tutarak ve mükelleflerce verilen beyannamelerdeki verilerle karşılaştırarak denetlemek gelmektedir.
Bu kapsamda atılan son adımlardan biri de belli bir tutarın üzerindeki kira ödemelerinin banka veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü aracılığıyla yapılması zorunluluğunun getirilmiş olmasıdır.
213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun mükerrer 257'nci maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendiyle Maliye Bakanlığı'na, mükelleflere muameleleri ile ilgili tahsilat ve ödemelerini banka, benzeri finans kurumları veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsik etmeleri zorunluluğunu getirme ve bu zorunluluğun kapsamını ve uygulamaya ilişkin usul ve esaslarını belirleme yetkisi verilmiştir.
Bu yetkiye dayanılarak, 29.07.2008 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 268 seri no'lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile; işyeri ve konut kiralama işlemlerine ilişkin yapılacak tahsilat ve ödemelerin banka veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsiki zorunluluğu getirilmiştir.
Buna göre, 01/11/2008 tarihinden itibaren;
- Konutlarda, her bir konut için aylık 500 YTL ve üzerinde kira geliri elde edenlerin,
- İşyerlerinde, işyerini kiraya verenler ile kiracıların kiraya ilişkin tahsilat ve ödemelerini banka veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü aracılığıyla yapmaları ve bunlar tarafından düzenlenen belgelerle tevsik etmeleri zorunludur.
Tevsik zorunluluğu kapsamında olmayan tahsilat ve ödemeler
Mükelleflerce;
- Her bir konut için aylık tutarı 500 YTL'nin altındaki konut kira geliri ile
- Mahkeme ve icra yoluyla yapılan konut ve işyeri kira gelirine ilişkin tahsilatlar,
Tebliğle getirilen zorunluluk kapsamında değildir.
Öte yandan, kiraların nakit olarak değilde, ayni olarak (karşılığında mal verilmesi, özel maliyet bedeli niteliğindeki kıymetlerin bedelsiz olarak mülk sahibine bırakılması, hizmet yapılması ya da başka bir menfaat sağlanması gibi) yapılması halinde, bu tür ödemeler bu zorunluluk kapsamında değildir.
Tevsik zorunluluğu getirilen işlemlerde belge düzeni
Öte yandan, 243 ve 246 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel tebliğleri ile bankalara getirilmiş olan dekont veya hesap bildirim cetvelleri düzenleme zorunluluğu uygulaması devam etmektedir.
Dolayısıyla, banka veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü aracı kılınmak suretiyle, para yatırma veya havale, çek veya kredi kartı gibi araçlar kullanılmak suretiyle yapılan tahsilat ve ödemeler karşılığında dekont veya hesap bildirim cetvelleri düzenlendiğinden, bu belgeler tevsik edici belge kabul edilecektir. Bankaların internet şubeleri üzerinden yapılan ödeme ve tahsilatlar da aynı kapsamda olup, bunlar için düzenlenmiş olan dekontlar ya da alınacak hesap ekstreleri de tevsik edici belge olarak kabul edilecektir.
Örnek 1:
Bay (A)'ya ait olan iki adet konut 2008 yılında kiraya verilmiş olup konutların aylık kira geliri 500'er YTL'dir. Bu durumda Bay (A), 01/11/2008 tarihinden itibaren, söz konusu konutlara ait kira gelirlerini, banka veya PTT aracılığıyla tahsil edecek ve gerekli durumlarda bu kurumlar tarafından düzenlenen belgelerle tevsik edecektir.
Ceza uygulaması
268 seri no'lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği'nde, Vergi Usul Kanunu'nun mükerrer 355'inci maddesinde yer alan hüküm uyarınca, mükerrer 257'nci maddeyle getirilen zorunluluklara uymayanlara özel usulsüzlük cezası kesilmesi gerektiği ifade edilmiş ve bu tebliğ ile 1/11/2008 tarihinden itibaren getirilen zorunluluklara uymayanlara kesilecek cezanın, 2008 yılı için;
- Birinci sınıf tüccarlar ile serbest meslek erbabı hakkında 1.490 YTL'den,
- İkinci sınıf tüccarlar, defter tutan çiftçiler ile kazancı basit usulde tespit edilenler hakkında 680 YTL'den,
- Yukarıda yazılı bulunanlar dışında kalanlar hakkında 320 YTL'den
az olmamak üzere her bir işlem için bu işleme konu tutarın yüzde 5'i olacağı belirtilmiştir.
Örnek 2:
Bayan (B)'ye ait olan ve 2008 yılına ilişkin aylık 450'şer YTL kira geliri bulunan üç adet işyeri için kiracılar tarafından 250'şer YTL'lik kısım banka aracılığıyla, kalan tutarlar ise elden nakit olarak ödenmiştir. İşyerlerini kiralayan mükelleflerden biri birinci sınıf tüccar, diğerleri serbest meslek erbabı olarak faaliyette bulunmakta olup Bayan (B)'nin gelir vergisine ilişkin başka bir faaliyeti yoktur.
Bu durumun tespit edilmesi halinde Bayan (B) ile kiracı mükellefler adına, üç işyeri için elden yapılan tahsilat ve ödeme işleminin her biri için ayrı ayrı, Vergi Usul Kanunu'nun mükerrer 355'inci maddesinde belirlenen ceza tutarından az olmamak üzere özel usulsüzlük cezası kesilecektir. Elden yapılan tahsilat ve ödemelerin yüzde 5'inin asgari ceza tutarının altında kalması halinde ise her bir işlem için asgari ceza tutarı kadar ceza kesilmesi gerekmektedir.
Örneğimizde Bayan (B) ile kiracılara, 1/11/2008 tarihinden itibaren her bir işlem için, (elden yapılan tahsilat ve ödeme tutarının yüzde 5'inin asgari ceza tutarının altında kalması nedeniyle) 2008 yılına ilişkin belirlenen tutarlarda ceza uygulanacaktır.