Kaz tüyüne değer
2024 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı tarımsal destekleme bütçesinde tarımsal verimliliği artıracak sertifikalı tohum ve fidana destek yüzde 1,5 oranında düşürüldü.
Tarımsal destek bütçesi yüzde 70 oranında artırılarak 91,6 milyar TL’ye çıkarıldı. Kokarca gibi istilacı türlerle ve Ferrero’nin pazar manipülasyonlarıyla mücadele eden fındığa destekte herhangi bir artış yok. 2023’ü verim kaybıyla kapatan zeytin, fındık, incir, kayısının geleceğini kara günler bekliyor.
Tahıllara yapılan pozitif ayrımcılık, fark ödemesinin 7,759 milyardan 24,890 milyara çıkarılması, hayvancılık destek ödemesinin destekleme bütçesindeki payının yüzde 24’ten yüzde 21’e düşürülmesi, kırsal kalkınma amaçlı desteklerin bütçedeki payının yüzde 10’lardan yüzde 8’lere çekilmesi ironi ve çelişkilerle dolu. Hani kırsalı kalkındıracaktık, hani meraları restore etmiştik. Hayvancılık destekleri, Sözleşmeli Besicilik Programındaki hüsran 2024 yılında hayvancılıkta ithalatın artacağını ortaya koyuyor.
Destekler enflasyon karşısında havlu atan mazota, fark ödemelerine gitmiş. Oysa tarımdaki suyun yarısı boşa akıyor, keşke modern sulama altyapısının imarına ayırsaydık. Ziraat Yüksek Mühendisi Gazi Kutlu’ya göre “Trakyalı çiftçiler prim desteği yerine gelir desteği istiyor, Maksat tarımda sürdürülebilirlik ise çiftçinin yıllık ortalama gelir standardı, performansı desteklenmeli.
Bilime, araştırmaya destek yok
‘Diğer Tarımsal Amaçlı Destekler’ başlığında yer alan Ar -Ge desteklerinin yüzde 94,1 oranında düşürülmesi oldukça manidar. Zira programın; sektörün daha rekabetçi bir yapıya büründürülmesi, veri ve kalitenin artırılması, ihtiyaç duyulan teknolojilerin yerli imkânlarla geliştirilmesi hedeflerine ARGE’ye destek vermeden nasıl ulaşılacağı merak konusu.
Desteklerin yarattığı ekonomik ve sosyal fayda; verimliliğe katkısı, desteklerin çiftçileri üretmeye teşvik edip etmediği, yapısal problemlerin iyileştirilmesine etkisi ölçülmüyor. Bakanlık sadece hayvancılık başlığında genetik kaynakların korunması noktasında analiz yapıyor, sadece yüzde 6,5’i, gerisi saldım çayıra Mevla’m kayıra.
Savaşlar yüzünden 1 milyar insan yok oldu. BM Biyoçeşitlilik ve Ekosistem Hizmetleri Bilim Politika Platformunun yayınladığı rapora göre hayvan yok oluşlarının yüzde 60’ından, bin 330’dan fazla istilacı tür sorumlu. İstilacıların küresel ekonomiye zararı yıllık 423 milyar dolar. Her yıl dört kat artıyor.
Paris tahtakurularıyla sınav veriyor, müsebbibi insan kaynaklı ekosistem tahribatı. Mobilitedeki kolaylık türlerin yer değiştirmesini kolaylaştırıyor. Sıtma, Covit gibi hastalıkların suçlusu istilacılar. Ya savaşlar; haysiyet sınavı veren atalarımızın icat ettiği atom bombası, gezegeni yok etmek üzere, holoseni yıktık bile. Bilim insanı Annibal Pauchard’a göre yoksulların sonunu; ‘istilacı türler, savaş dürtüsünü terbiye edemeyen insanlık’ getirecek.
Tüm bunlara rağmen aklını ahlakla yönetenler hala sosyal fayda peşinde. Ufuk Güngör, uzun yıllar yurt dışında yaşamış bir kafes dövüşçüsü. Kars’taki atıl kaz tüylerini değerlendirmek için memleketine dönmüş. Yıllık 1 milyondan fazla kaz üretiliyor.
Kontrolsüz şekilde ırmaklara, tarım alanlarına bırakılan tüyler, çevreye zarar veriyor. Kaz Tüyü İşleme ve Yorgan Yapım Tesisi TKDK’nın başarılı desteklerinden. Türkiye’de bir ilk olan tesiste yorgan, yastık üretilecek. Güngör; katma değerli, çevre dostu, fabrikaya biraz daha bilim katarak, “askerler için yerli termal kıyafet üretmek istiyor.” Sadece kaz tüyü mü, dünyada her yıl 6 milyar ton tavuk tüyü üretiliyor, 40 milyon tonu yakılıyor. Bu sırada kükürt dioksit ve karbondioksit yayılıyor, zarar, ziyan çok yönlü.
Tavuk tüyünün yüzde 91’i olan keratini değerlendiren malzeme bilimcisi Raffaele Mezzenga çevre dostu süreçlerle keratini tavuk tüylerinden ayırarak, yenilenebilir enerji üretti. Biraz akıl dünyayı değiştiriyor. Ezcümle; geri kalmış ülkeleri halkları değil çok uluslu şirketler, zenginler yönetiyor. Güçlülerin CHAT GPT’si İsrailliler özgür olmayı hak ediyor mu sorusuna “evet.” Filistinliler hak ediyor mu sorusuna “bu karmaşık ve hassas bir konu” diyerek cevap veriyor.