Kaynaklar, harcamalar dengesi
Nasıl ki insanlar, giderlerinin bir dökümünü yaparak, gelirlerine göre bir harcama programı yaparlarsa, ülkenin de yıl içinde elde edilecek toplam gelirinin, ne kadarının tüketileceğini, ne kadarının harcanacağını görmek için bir çalışma yapılır. Buna kaynaklar harcamalar dengesi denilir.
Bu çalışma ile gelirin harcamaya yetip yetmediği, yetmiyor ise ne kadar açık olduğu ortaya çıkar.
Türkiye’nin kaynaklar harcamalar dengesi çalışmasını eskiden Devlet Planlama Teşkilatı yapardı. Bu teşkilat 50 yıl sonra kapatıldı. Şimdi hesap Kalkınma Bakanlığı’nda yapılıyor.Yıllık Program ile açıklanıyor.
Ülkenin toplam geliri GSYH – Milli Gelir’dir. 2014 Yılı milli geliri, cari fiyatla 1 trilyon 720 milyar TL olarak tahmin ediliyor.
Gelir tahmini yapıldıktan sonra bu gelirin nasıl harcanabileceği konusunda tahminler yapılıyor. Plan disiplini olan ülkelerde tahminin ötesinde yönlendirme, tayınlama yapılır.
Örneğin bizde 2014 yılında milli gelirin yüzde 85.3’ünün kamu ve özel sektör tüketimine gideceği tahmin edilmiş durumda. Kaynakların tüketim yerine yatırıma gitmesi için plan disiplini olan ülkelerde bu tahmin oranı olduğu gibi kabul edilmez.
Örneğin milli gelirden tüketime gidecek payın yüzde 75’e indirilmesi, böylece yatırımlara daha çok kaynak aktarılması için düzenleme yapılır. Tüketici kısacak tedbirler alınır.
Bizde yıllardır, milli gelirin büyük kısmının tüketime gitmesinin zararları tartışılır ama
“plan disiplini“ olmadığından zorunlu kısıtlamalara gidilemediğinden, yönlendirme yapılamaz. Dengeler gerçekleşme tahminine dayalı olarak kurulur.
Milli gelirden tüketime giden pay ne olur ise olsun, ekonomide çarkların normal dönebilmesi için milli gelirin en az yüzde 20’si dolayında yatırım yapma mecburiyetimiz var.
2014 Yılında tüketimin milli gelire oranı yüzde 85.3,yatırımların oranı yüzde 19.9, stok değişimi yüzde -0.1 toplayalım 3 ana harcama kalemini 105.3 ediyor.
Milli gelirimiz 100.0 iken 105.3 harcamayı nasıl yaparız? Yurtdışından 5.3 puan kaynak bularak, borçlanarak yaparız.
Bizde yanlış bir inanış var. Borçlanmayı masum göstermek için “Tüketimden yatırıma para kalmıyor. Borçlanarak yatırıma para buluyoruz” denilir. Hayır. Bu borçlanma sadece yatırım için değildir. Büyük kısmı tüketime gider. Ne kadarının tüketime gittiği de bilinmez.