Kayıtdışı istihdamda prim teşvik yasağı yaptırımı hafifledi
CELAL ÖZCAN
Ekonominin ve çalışma hayatının en önemli sorun alanlarından birini kayıtdışılık oluşturmaktadır. Bu durum, bir yandan devletin vergi, SGK’nın da prim gelirlerini azaltırken, bir yandan da yükümlülüklerini yerine getiren işverenler açısından haksız rekabete yol açmakta, çalışanlar bakımından da kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, emekli aylığı, işsizlik ve iş göremezlik ödeneği gibi iş hukuku ve sosyal güvenlik haklarının daha düşük olması şeklinde olumsuz sonuçlar doğurmaktadır.
Bu çerçevede, kayıtdışı istihdamla mücadele kapsamında, caydırılığı sağlamak bakımından 2008‘den bu yana yürürlüğe konulan sigorta primi teşvik ve destekleri ile ilgili düzenlemelerde, sigortasız işçi çalışılması veya işyerinde fiilen çalışmayan kişinin sigortalı (sahte sigortalı) olarak gösterilmesi durumunda, işverenler tespit tarihini takip eden aydan itibaren bir yıl süreyle sigorta primi teşvik ve desteklerinden yasaklanmaktaydı.
Bu düzenleme, kayıtdışı istihdamla mücadele bakımından olumlu bir düzenleme olmakla birlikte, yaptırımla ilgili SGK uygulanmasının çok katı olması, çok sayıda işçi çalıştıran ve bugüne kadar da yükümlülüklerini eksiksiz yerine getirmiş olan büyük firmaları bilerek ve isteyerek yapmadıkları basit hatalardan dolayı mağdur edecek sonuçlar doğurmuştur.
Örneğin, yapılan kontrol ve denetim sırasında bütün çalışanlarının sigortalı olduğu tespit edilmesine rağmen, bir işçinin işe başlama tarihindeki 1 günlük eksiklikten dolayı binlerce işçi istihdam eden bir firma sigortasız işçi çalıştırdığından bahisle istihdam teşviklerinden 1yıl yasaklı hale gelebilmekteydi.
Prim teşvik yasağındaki yeni uygulama
TBMM’de 23 Şubat 2017 tarihinde kabul edilen ve şuanda da Sayın Cumhurbaşkanının imzasında olan 6824 sayılı Torba Kanunu’nun 17’nci maddesiyle 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na eklenen 14’üncü ek madde ile prim teşvik yasağı ile ilgili kademeli bir düzenleme yapılmıştır.
İlk tespitte 1 ay, ilk tespitten sonraki üç yıl içinde tekrar eden her bir tespite 1 yıl yasaklılık
Mahkeme kararıyla veya yapılan kontrol ve denetimlerde çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği veya bildirilen sigortalıyı fiilen çalıştırmadığı tespit edilen işyerleri ilk tespitte bir ay süreyle, ilk tespit tarihinden itibaren üç yıl içinde tekrar eden her bir tespit için ise bir yıl süreyle 5510 sayılı Kanun, 3294 sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanunu ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nda yer alan sigorta primi teşvik, destek ve indirimlerden yararlanamayacaktır.
Beş kişi ve toplam sigortalı sayısının %1’ini aşmayan tespitlerde prim teşvik yasaklılığı uygulanmayacak
Beş kişiden fazla olmamak koşuluyla çalıştırılan toplam sigortalı sayısının %1’ini aşmayan sayıda, çalıştırılanların sigortalı olarak bildirilmediğinin veya bildirilen kişilerin fiilen çalışmadığının tespit edilmesi hâlinde, yukarıda belirtilen 1 ay ve 1 yıl şeklindeki prim teşvik yasağı uygulanmayacak, bunun yerine sosyal güvenlik mevzuatında öngörülen ek prim, gecikme zammı ve idari para cezası yaptırımı uygulanacaktır.
Buna göre, sigortasız işçi çalıştırma veya sigortalı olarak çalışan kişilerin fiilen çalıştırılmadığının tespiti halinde sigorta primi teşvik ve destekleri ile ilgili yeni uygulama aşağıdaki tabloda özet olarak gösterilmiştir.
Yeni uygulamadan teşvik yasaklılığı devam eden işyerleri de yararlanacak
Prim teşvik, destek ve indirimleri ile ilgili yeni düzenleme 1 Nisan 2017 tarihinde yürürlüğe girecektir.
Kanundaki düzenleme uyarınca, mahkeme kararıyla veya yapılan kontrol ve denetimlerde çalıştırılanların sigortalı olarak bildirilmediğinin veya bildirilen sigortalının fiilen çalışmadığının tespit edilmesi nedeniyle 5510 sayılı Kanun, 3294 sayılı Kanun ve 4447 sayılı Kanunda yer alan sigorta primi teşvik, destek ve indirimlerden ilgili Kanun hükümleri nedeniyle bir yıllık yararlanamama kapsamına giren ve maddenin yürürlük tarihi olan 1 Nisan 2017 tarihinde bu bir yıllık yararlanamama süresi devam eden işyerleriyle ilgili olarak yararlanamamaya esas olan tespitler ilk tespit sayılacak ve 1 yıldan geriye kalan süre için teşvik yasaklılığı kaldırılacaktır. Ancak, 1 Nisan 2017 tarihinden önceki dönemlerde yararlanılmayan sigorta primi teşvik, destek ve indirimlerden geriye yönelik yararlandırma söz konusu olmayacaktır.
