Katma değer yaratmada KOBİ’ler miniklerin gerisinde

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) girişimcilik istatistikleri, işletmelerin büyüklüklerine göre sektörlerini istihdam ve katma değer üretim yapısını ortaya koyuyor. Bu verileri incelediğimizde hangi sektörde minik işletmelerin, hangi sektörlerde devlerin, hangi sektörlerde küçük işletmelerin, hangilerinde orta büyüklükteki işletmelerin daha büyük paya sahip olduğunu görüyoruz. 

TÜİK verileri girişimleri çalışan büyüklüklerine göre dört grupta inceliyor. Birincisi 1-19 kişinin çalıştığı minik işletmeler, ikincisi 20-49 kişinin çalıştığı küçük işletmeler, üçüncüsü 50-249 kişinin çalıştığı orta işletmeler ve 250 ve daha fazla kişinin çalıştığı büyük işletmeler. 

Sektörlerde katma değerin ne kadarının, hangi büyüklükteki işletmeler tarafından gerçekleştirildiğine baktığımızda ortaya çıkan başlıca sonuçlar şöyle: 

• Toplam katma değerin yüzde 47.21’i büyük işletmeler, yüzde 21.33’ü orta işletmeler, yüzde 11.94’ü küçük işletmeler ve yüzde 19.51’i minik işletmeler tarafından üretiliyor. Küçük işletmeler bu açıdan son sırada yer alırken minikler, orta işletmelere kafa tutuyor. Orta büyüklükteki işletmelerin az farkla minikleri geçmesini sağlayan şey sadece gayrimenkul ticareti ve kiralaması faaliyetlerinde yüksek bir paya sahip olmaları. Bu sektör olmasaydı minikler, katma değer payında orta büyüklükteki işletmeleri de geçebilirdi. 

• 1-19 kişinin çalıştığı minik işletmeler 16 ana sektörün 5’inde katma değer üretiminde en yüksek paya sahipler. Buna karşın 20-49 kişinin çalıştığı küçük işletmeler hiç bir sektörde en yüksek katma değer payına sahip değiller. 

• Buna karşın küçük işletmeler 16 sektörün 10’unda toplam katma değerde en düşük payı sahip durumdalar. 5 sektörde en büyük katma değer payına sahip olan minikler ise sadece 3 sektörde en düşük paya sahipler. Minik işletmeler, en düşük paya sahip olunan sektörler açısından da küçük işletmelere olumlu yönde fark atıyorlar. 

• 50-249 kişinin çalıştığı orta işletmeler ise sadece bir sektörde en büyük katma değer payına sahipler, kalan 15 sektörde ise ortalarda yer alıyorlar. 

• 250’den fazla çalışanı olan büyük işletmeler 16 sektörün 10’unda en büyük katma değer payına, 3 sektörde ise en düşük katma değer payına sahipler. 

• Minik işletmeler inşaat, toptan ve perakende ticaret, oto servisleri, mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler, kültür, sanat, eğlence, dinlence ve spor sektörleri ile diğer hizmet sektörlerinde en yüksek katma değer payına sahipler. Minikler üç sektörde, ağır hakimiyet ölçüsünde yüksek paya sahip. Miniklerin katma değer payı diğer hizmet faaliyetlerinde yüzde 66.35’i, mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetlerde yüzde 55.18’u, kültür, sanat, eğlence, dinlence ve sporda yüzde 48.10’u buluyor. Mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetlerin kapsamında hukuk ve muhasebe, noterlik, idari danışmanlık, halkla ilişkiler, mimarlık, mühendislik, teknik test ve analiz, bilimsel Ar-Ge, tasarım, reklamcılık ve piyasa araştırması, fotoğrafçılık, tercüme, menajerlik, veterinerlik ve danışmanlık hizmetleri yer alıyor. 

• Büyük işletmeler en büyük katma değer payına sahip oldukları sektörlere genellikle ezici bir ağırlıkla hakim durumdalar. Büyük işletmelerin en yüksek katma değer payına sahip oldukları sektörler, su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi, elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme ile madencilik. 

• Büyük işletmelerin hakim olduğu ulaştırma ve depolama ile insan sağlığı ve sosyal hizmetler sektörlerinde minik işletmelerin katma değerdeki payı, küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin payından daha yüksek.