Kasımda imalat sanayi üretiminin %21-22 gerilediği tahmin ediliyor

İmalat sanayinde üretimin nasıl seyrettiğine ilişkin iki öncü göstergeye sahibiz. Bunlardan ilki, piyasada neler olup bittiği. Son dönemde işlerin hiç de iyi gitmediği, adeta her gün bir fabrikanın kapısına kilit vurmak zorunda kaldığı ya da üretimine ara verdiği haberleri geliyor. Böyle bir ortamda imalat sanayi üretiminin gerilemekte olduğunu tahmin etmek herhalde zor olmasa gerek. Ancak bu tür bilgilerden yola çıkarak üretimin ne kadar gerilediği konusunda bir oran verme şansına sahip değiliz; olsa olsa ancak bir genelleme yapabilir, üretimin gerilemekte olduğu görüşünü dile getirebiliriz.

İkinci gösterge ise kapasite kullanım oranı. Sanayideki kapasite kullanım oranı, o ay üretimin hangi düzeyde oluşacağının en belirgin ön işaretini veriyor. Kapasite kullanım oranına ilişkin gerçekleşme daha önce açıklandığı için de, ilgili aydaki üretime dönük olarak tahmin yapmak mümkün olabiliyor.

Rekor gerileme

İmalat sanayinde kapasite kullanım oranı kasım ayında yüzde 72.9'a indi. Kapasite kullanım oranı, bir önceki yıl aynı ayda yüzde 82.6, bir önceki ay olan ekimde ise yüzde 76.7 düzeyinde bulunuyordu.

Kapasite kullanım oranı ile imalat sanayi üretimi arasında geçmişten beri var olan bağlantıdan yola çıkarak yaptığımız hesaplama, kasım ayındaki üretimin geçen yıla göre şimdiye kadar görülmemiş ölçüde gerileyeceğini gösteriyor. İmalat sanayi üretiminin kasımda ekime göre de gerilemeye devam edeceği bekleniyor. Bu gerilemenin yüzde 7'ye yaklaşacağı tahmin ediliyor. Bu durumda da, kasım ayındaki imalat sanayi üretimi geçen yılın yüzde 21-22 altında kalacak.

Toplam sanayi üretiminde geçen yılın kasım ayına göre ortaya çıkacak gerileme ise yüzde 17-18 dolayında tahmin ediliyor.

2001'den beter!

Kasım ayındaki üretim geçen yıla göre imalat sanayinde yüzde 21-22, toplamda yüzde 17-18 gerilediği takdirde, bu oranlar şimdiye kadar kaydedilmiş en yüksek gerilemeler olacak. 2001 krizinin yaşandığı dönemde bile bu oranlara rastlanmamıştı. Sanayi üretim endeksi 1997 yılı 100 kabul edilerek oluşturuluyor. Bu endekste şimdiye kadar en büyük gerileme, 2001 yılının kasım ayında ortaya çıktı. Söz konusu ayda bir yıl öncesine göre imalat sanayi üretimi yüzde 15.2, toplam sanayi üretimi ise yüzde 14.1 geriledi.

2001 kriz dönemiyle kıyaslamayı üretimdeki dönemsel değişim oranı açısından yaptığımızı, üretimin düzeyi, yani endeks anlamında doğal olarak bu dönemde 2001'in çok üstünde bulunulduğunu belirtelim.

Baz etkisi

Sanayi üretiminin kasım ayında dramatik bir düşüş göstermesine yol açan etkenlerin başında elbette küresel kriz geliyor. Özellikle kasım ayındaki gerilemenin çok yukarılarda oluşmasında rol oynayacak bir etken daha var; o da baz etkisi, yani geçen yılın kasım ayındaki üretimin rekor düzeyde bulunuyor olması.

Sanayi üretim endeksinin 1997 yılı 100 kabul edilerek oluşturulduğunu belirtmiştik. 1997 yılı başından bu yana geçen 142 ayın en yüksek endeks değerleri geçen yılın kasım ayında oluştu. Geçen kasımda toplam sanayi endeksi 156.7, imalat sanayi endeksi ise 157 düzeyinde gerçekleşti.

İşte geçen yıl kasımda endeksin zirve noktasında bulunması da bu yılki gerilemenin çok büyük görünmesine yol açacak. Üretimdeki gerileme, önümüzdeki aylarda büyük ölçüde hız kesecek.

Ekim ayında yüzde 76.7 olan kapasite kullanım oranının kasımda yüzde 72.9'a inmiş olması, üretimin kasımda ekime göre gerilediğinin kesin kanıtı. Kasım ayı üretimi ekim ayına göre gerilememiş ve aynı düzeyde kalmış olsa bile geçen yıla göre çok ciddi bir düşüş var.

Kasım ayındaki üretimin, ekimle aynı düzeyde gerçekleştiğini varsaydığımızda bile yıllık üretim, imalat sanayinde yüzde 15.9, toplamda yüzde 13.7 gerilemiş olacak.

On bir aylık üretim negatif olacak

Oysa, kasımdaki üretim düşüşüyle birlikte yıllık gerilemenin imalat sanayinde yüzde 21-22, toplamda yüzde 17-18 aralığına oturmasını bekliyoruz. Kasımdaki üretim böylesine gerilerse on bir ayın toplamındaki oranlar da negatife dönecek.

On bir aylık dönemin imalat sanayi üretimi geçen yılın yüzde 1.5, toplam sanayi üretimi ise yüzde 0.5 altında kalacak. 

Gidişat kaygı verici

İmalat sanayinin içinde bulunduğu umutsuz durum, anketlere de yansıyor. Merkez Bankası'nın iktisadi yönelim anketindeki bazı sorulara verilen yanıtlar dikkat çekici. Kasım ayı anketinde gelecek üç ayda üretimin artacağını söyleyenlerin oranı yüzde 11, azalacağını söyleyenlerin oranı ise yüzde 56, buna göre denge oranı eksi 45. Bu oran, ekim ayında eksi 23.8, eylül ayında artı 2.6 düzeyinde bulunuyordu.

Üretimi kısıtlayan etkenler arasında talep yetersizliği bu yıl dördüncü çeyrekte yüzde 51.5'e çıktı. Bu oran, geçen yılın aynı döneminde yüzde 36.5'ti.

Son üç ayda alınan ihracat siparişlerine ilişkin olarak arttı-azaldı diyenlerin farkını gösteren denge oranı eksi 37; bu oran ekimde eksi 21'di.

Gelecek üç aydaki sipariş beklentisine ilişkin denge oranı da eksi 44.7 düzeyinde. Bu oran, ekim ayında eksi 28.3'tü.

Genel gidişat iyi diyenlerin oranı yüzde 2.4, aynı diyenlerin oranı yüzde 26.2, kötü diyenlerin oranı ise yüzde 71.4 düzeyinde ve buna göre iyimser-kötümser farkı yüzde 69 ile rekor kırmış durumda.