Karşılıksız çekler piyasaların, bizlerin kimyasını bozuyor...
Geçen gün bir kahvaltıda karşılaştığım Elektrik Mühendisi Kaya Bey, mühendislik proje ve taahhüt işleriyle iştigal eden bir şirketin sahibi.Kaya Bey'le yaptığımız sohbetin en önemli bölümünü size aktarmak isterim.“İş yaşamım 30 yıla yaklaştı. Siyasetteki belirsizliğin ve son aylarda giderek artan terörün yarattığı (durgunluk, nakit darlığı gibi ) sorunlar piyasaları zorluyor.Bizim gibi şirketlerin meslekteki rekabetin getirdiği bir çok sorunu var bunları doğal karşılamakla birlikte çözüm bulmakta zorlandığımız en büyük sorunu çek tahsilatında yaşıyoruz..Karşılıksız çekte hapis cezasının kaldırılmasıyla birlikte piyasalarda karşılıksız çeklerde patlama yaşanıyor..Taahhüdünüzü gerçekleştirmişsiniz, alacağınızı tahsil edemiyorsunuz.Aldığınız malzemeler için, ödeme yapmak zorunda olduğunuz kişi veya şirketler, çalıştırdığınız işçileriniz var ve siz de onlara ödeme yapmakta zorlanıyorsunuz.İtibarınızı ve işinizi yitirmek istemiyorsunuz.Karşınıza iki yol çıkıyor.
Birincisi, kendi öz kaynaklarınızdan karşılamak için varsa birikiminizden o da yoksa gayrimenkulünüzü satmak zorunda kalıyorsunuz.İkinci yol ise işlerinizi küçültme yolunu seçiyorsunuz..
Piyasalarda yüzlerce firma karşılıksız çek sorunu nedeniyle zor duruma düştüler .Bazı arkadaşlarımız iş yerlerini kapatarak patronluktan çalışan konumunda yaşam mücadelesi veriyorlar.Sonuç olarak karşılıksız çekler iş dünyasının, piyasaların, bizlerin kimyasını bozuyor...”
Bu konuşmadan bir iki gün sonra Türkiye Bankalar Birliği (TBB) Risk Merkezi, ağustos ayına ait çek bilgilerine göz atınca Kaya Beyin söylediklerinin ne denli gerçekçi olduğunu düşünüyorsunuz ..TBB verilere göre, Ocak-Ağustos 2015 dönemini kapsayan 8 aylık sürede, karşılıksız çek adedi geçen yılın aynı dönemine göre %21 artarken, karşılıksız işlemi yapılan çeklerin tutarındaki artış ise %49 oranında gerçekleşti. Bankalara ibraz edilen çeklerin sayısı 15 milyon adede ulaşırken, bu çeklerin parasal tutarı da 429 milyar TL oldu.
Bu dönemde ibraz edilen çek sayısı geçen yıla göre %16, çek adedi ise %4 arttı.Ocak-Ağustos 2015 döneminde parasal tutarı 17.6 milyar TL’yi bulan 490 bin adet çek için karşılıksız işlemi yapıldı.
Bununla birlikte, aynı dönemde karşılıksız işlemi yapılan 2.5 milyar TL tutarındaki 94 bin adet çek daha sonra ödendi.Temmuz ayında karşılıksız işlemi yapılan çeklerin bankalara ibraz edilen çeklere oranı, adet olarak %3.4 ve tutar olarak %3.7 oldu.Ocak-Ağustos 2015’i kapsayan 8 aylık dönemde ise karşılıksız işlemi yapılan çeklerin bankalara ibraz edilen çeklere oranı, adet bazında %3.3 ve tutar bazında %4.1 olarak gerçekleşti. Geçen yılın aynı döneminde bu oran, adet olarak %2.8 ve tutar olarak %3.2 idi.
Ağustos ayında, adet bazında en fazla karşılıksız işlemi yapılan 5 il sırasıyla İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya ve Bursa oldu. Tutar olarak en fazla karşılıksız işlemi yapılan çeklerin bulunduğu illerde ise İstanbul yine ilk sırada yer alırken, İstanbul’u sırasıyla Ankara, İzmir, Antalya ve Kocaeli izledi.Ağustos ayında, tutar olarak, karşılıksız işlemi yapılan çeklerin ibraz edilen çeklere oranının en yüksek olduğu il %11.1 oranla Bitlis oldu.Bitlis’i sırasıyla, %11.1 ile Bingöl, %10.6 ile Van, %9.3 ile Hakkari ve %8.4 oranla Mardin takip etti. Tutar olarak en düşük karşılıksız çek oranına sahip iller ise Çankırı, Sinop ve Karabük olarak sıralandı. Verilerin, karşılıksız çekler konusunda bizlere anlattığı durum özetle bunlar..
Hapis cezasının kaldırılmasıyla hızla artan karşılıksız çeklerin yarattığı mağduriyeti önleyecek yasal düzenleme bir türlü gerçekleşemedi..TOBB, Türkiye Bankalar Birliği ile Kredi Kayıt Bürosu işbirliği ile geliştirilen Karekodlu çek uygulamasına 15 Haziran 2015 tarihinde başlanıldı.Karekodlu çek, genel olarak, keşidecinin adı, soyadı, banka detayları ve şubesi, keşidecinin hesap numarası ve çek numarasını gösterecek şekilde, bankalarca basılmış olan çek türü.Karekodlu çek uygulaması, ticari hayata büyük rahatlık getirecek denilse de kullanımı zorunlu değil..Karekodlu çekler, keşidecilerinin çekin karşılığını ödeyeceğini veya ilgili çekin karşılıksız çıkmamasını garanti etmemekte ve yalnızca keşidecilerin ödeme alışkanlıkları ile ilgili çekin geçerliliği hakkında indikatif veri sağlamakta.
Karekodlu çek uygulamasına iş dünyasından destek verenlerin yanı sıra bu uygulamanın karşılıksız çek sorununa yeterince çözüm getiremeyeceğini ön görenlerde var.
Kişisel görüşüm yeni uygulama, karşılıksız çeki en aza indirebilecek yaptırımlarla desteklenmeli ..