Karakurum'dan Tuna'ya

Altay Dağları'nın çevresindeki kabilelerin kendi iç kavgalarından, o günün ulaşım ve iletişim olanaklarının sınırlılıkları içinde dünyanın en geniş imparatorluklarından birine giden yolu ilgimizi çekmeli. Moğollar'ın başarısını yaratan etkenlerin neler olduğunu düşünmeliyiz.

Bugün hayatımızı derinden etkileyen olgu nasıl "iletişim" ise, Moğollar'ın da bir kabileden bir dünya imparatorluğuna yürüyüşünün temelinde "iletişim sistemleri" var.

O günlerin koşullarında iletişimde ileri bir sistem olan "Yam Sistemi" Ögedey tarafından kurulmuştu.

Yam Sistemi'nin temeli, değişik görevlere göre eğitilmiş atlılardan oluşuyordu.

Sistem, ziyaretçilere eşiklik ediyor; kervanlara güvenlik sağlıyor, elçileri koruyor ve imparatora en uzak köşelerde olup bitenler hakkında hızlı ve güvenli bilgiler taşıyordu.

Sistem özünü yaklaşık 40 ile 50 kilometre aralıklarda merkezler oluşturuyordu. Bu uzaklık da iyi beslenmiş, eğitilmiş bir atın bir günlük koşabilme uzaklığı idi.

Merkezlerde ulaklara ve atlara yiyecek, içecek sağlanıyor; yedek atlar yetiştiriliyordu.

Sistemin yönetimini Moğol ordusu yapıyordu. Merkezlerin harcamalarını ise yerel halk karşılıyordu.

Ulaklar, kimin tarafından verildiği belirtilen "paiza" adlı bir kimlik belgesi taşıyordu. Bu kimlikler 50 santimetre boyunda bir tahta idi. Mevkii yükselen ulak, gümüş paiza da taşıyabiliyordu. Paizaların üzerinde kaplan ve atmaca resmi gibi derece gösteren işlemeler de yer alırdı.

Maraco Polo ulakların günde 350-500 kilometre yol alabildiklerini yazmış.

Sistemin yararı

Macaristan'da Sübedey 1000 kilometre sınırın çeşitli yerlerinden saldırı planlamıştı. Çağına göre bu olağanüstü farklı bir taktikti. Yam Sistemi sayesinde ordular arasında aksamayan ve düzenli ilişki kurulabilmişti.

Yam Sistemi'nin yarattığı güvenli iletişim, o zamanki Avrupalılar'ın hayal bile edemeyeceği şeydi.

İleri bir sistem kurarak, o sistem üzerinde bir dünya imparatorluğu inşa etmiş olan Moğollar'ın 10 önemli özelliğini araştırmacılar şu noktalarda topluyor:

· Çok sesli karar veren kurultaylar; tek kumandanın komutasında hareket eden ordular.

· Coğrafyanın değişmez koşullarını iyi bilme ve değerlendirme.

· Etkili bir iletişim, doğru bilgi, doğru karar, hızlı hareket.

· İşle oyun arasında uyum sağlayarak, canlı ve diri kalmayı yaşam biçimi haline getiren eğitim sistemi.

· Büyük projelerin büyük kaynak gerektirdiği bilinciyle. Göçebe ekonomisinin tarım ve ticaretle beslenmesini sağlayan önlemleri alma.

· Coğrafyayı iyi tanıma, sağlıklı bilgi, etkin lojistik, üst düzey koordinasyon, cesaretle beslenen uygulamacılık ve hiç eksik olmayan hayal gücü.

· Farklı inançlara hoşgörü ile yaklaşarak, iç çekişmeleri en aza indirebilme.

· Bilim ve tekniğin son uygulamalarını izleme ve onlardan yararlanma.

· Güçler dengesini dikkate alan strateji uzmanlığı

· "Korku dağları bekler" algılamasını propagandası ile başka toplumları yıldırma.

Başta Robert Marshall'ın çalışmaları olmak üzere bir dizi yayından elde ettiğimiz sistem ve ilkeler bütünü bugün hepimizin ihtiyacı olan araçlar değil mi?