Kara bulutların gölgesinde 2025 Türk tarımı

Koyun can, kasap et derdinde.” Çiftçi umutsuz, canının derdinde, sanayici en­dişeli kazancının derdinde. Yıllardır seçimler gibi çeşitli nedenlerle dünya ortalamaların­dan yüksek açıklanan tarımsal fiyatlar, risk­li ihracat/ithalat uygulamaları/ yanlış kulla­nılan regülasyon/destekleme araçlarıyla ge­linen noktada uluslararası pazarlarda Türk tarımının “istikrarlı tedarikçi” algısı yok ol­mak üzere.

İçeride dökülen saçılan tarımsal ürünlerle ilgili “sorun yok/her şey yolunda algısı” azalan ihracatla, 2025’in tarım ve gıda açısından daha da zorlu geçeceğinin sinyali.

Tarımsal işsizlik kapıda

2025 yılı tarımını bekleyen; “azalan çift­çi gelirleri, üretimde planlı dönemin zorluk­ları, kapanan gıda fabrikaları/işçi çıkarma­ları, hayvan çiftliklerinde düşürülen kapa­site, azalan ihracat, düşen gıda harcamaları, verim kayıpları, iklim felaketi” gibi onlarca sorun 2025 tarım sektörünün kara bulutla­rı olacak. Küresel tarım devleri işçi çıkarma­ya kapasite düşürmeye başladı bile. Türkiye sahip olduğu “seracılık/un üretimi/kabuk­lu yemişler/yaş sebze meyve” gibi tarımsal alanlardaki uzmanlıklarını/ ihracat liderlik­lerini kaybedebilir. Son yıllarda birçok stra­tejik adım atan Tarım ve Orman Bakanlığı geçmişten miras yanlış politikaların sonuç­larıyla mücadele ederken, 2025’te dayanıklı­lık testinden geçecek.

Kanada Demiryolu kapanıyor gübreye zam yolda

Kanada Demiryolunda grevler başladı, güb­re taşımacılığı, tahıl nakliyesi ve gıda taşıma­cılığı risk altında. Günler önce demir yolu şir­ketleri bazı tarım kimyasallarının da olduğu tehlikeli maddelerin sevkiyatını durdurmuş­tu. ABD ile Kanada arasında 28,2 milyar do­larlık tarım ticareti var. Grevler sadece iki ta­rafı ilgilendirmiyor, dünyadaki gübre ve diğer tahıl ürünleri fiyatında artışa neden olabilir.

Tarım STK’ları Kanada Başbakanına mektup yazarak söz konusu grevin “tedarik zinciri ka­osuna yol açabileceği” uyarısında bulundu. Kanada dünyanın en büyük potasyum üreti­cisi, ürünün yüzde 75’i demiryollarıyla taşını­yor. Gübre üreticileri günlük 64 milyon gelir kaybıyla karşı karşıya. Sahi bizdeki domates, limon, kavun protestolarında kaç milyon do­lar sokağa atıldı hesaplayan var mı?

Tarım teknoloji yatırımları hız kesti

Tarım teknoloji hizmetleri son yıllarda Türkiye’de peynir ekmek gibi satıyor. Pek çok çiftçi sistemden gelen bilgilere düzen­li baksa da alt yapısı uygun olmadığı için ço­ğu zaman satın alınan tarımsal görüntüleme hizmeti öngörülen verimliliği sağlamıyor. Küresel tüccarların tarım teknolojilerine yö­nelik yatırımları düşmeye başladı. Sadece “kârlılığa ve sürdürülebilirliğe hizmet eden” projeler yatırım alabiliyor.

Pitchbook’a göre tarım teknoloji yatırımları “enflasyon ve dü­şen çiftçi gelirleri” nedeniyle düşse de yatı­rımcılar 2024’ün ikinci çeyreğinde “tarım fi­nansmanı, hayvancılık teknolojisi, çiftlik ro­botları, dron teknolojisi” gibi kârlılık artıran teknolojilere 1,1 milyar dolar yatırdı. Çiftçi­ler 2025’teki rekor kâr düşüş öngörüleri ne­deniyle harcamalarını kıssa da iklim kaynak­lı zorluklarla mücadeleyi kolaylaştıran hiz­met ve ürünleri satın almaya devam ediyor.

Çöplükler için işçi sinekler tasarlandı

Macquarie Üniversitesi bilim insanları ta­rafından yapılan bir çalışmaya göre; tasarım ürünü genetik karasinekler organik atıkları temizleyebilir. Atıklardan katma değerli en­düstriyel ürünler yapılabilir. Küresel sera ga­zı emisyonlarının yüzde 5’ine neden olan or­ganik atıkların yüzde 40 ile 70’i çöpe gidiyor, ayrıştırılması, geri dönüşümü milyonlarca dolara mal oluyor.

Feeding Amerika’ya göre ABD her yıl gıdaların yüzde 40’ı olan 218 mil­yar dolarlık gıdayı israf ediyor. Sinekler gün­de kendi ağırlıklarının iki katı organik atık yiyebiliyor. Çöplüklerin ücretsiz işçileri si­nekler uçamayacak şekilde tasarlandı. Ta­sarım sinekler hem çöpteki atıkları yiyecek hem de hayvan yemi, tekstil ve ilaçlar için en­zim üretecek şekilde programlandı.

Ezcümle; 2025 sadece Türkiye için değil dünya için kara bulutlar taşıyor. Türk tarımı geçmişten kalma yanlış stratejiler kaynaklı ağır bir mirasla zorlu günlere gebe. Paydaşla­rın mukavemeti, sistemin operasyonel yete­neği, sağduyulu bir yönetimle 2025 görece az zararla karşılanabilir.