Kanunu bilmemek mazeret sayılmaz, peki ya özelgeler?

Şaban KÜÇÜK - Partner, YMM Erdikler Bağımsız Denetim ve YMM AS

Kanunu bilmemek mazeret sayılmaz. Peki ya vergi mükellefiyeti, hak ve ödevler konusunda yönetmelik, tebliğ, genelge, sirküler, özelge gibi hiyerarşik olarak sıralanabilecek idari tasarruflar ne olacak? Üstelik bunların bir kısmı Resmi Gazete ile dahi duyurulmuyor. Pek çok idare kendi alanına ilişkin ikincil hukuki düzenlemeler yapabilmektedir. Vatandaşları ve vergi ödeyenleri ilgilendiren konuları ise Maliye Bakanlığı yaptığı düzenlemelerle haberdar etmektedir.

Vergi Usul Kanunu’nun (VUK) yeniden yazımı gündeme geldiği için özelgelerle ilgili rakamlar, lehe aleyhe olan özelgeler ve Rapor Okuma Komisyonları'nda dikkate alınma hususları için bu yazıyı kaleme aldık.

Özelge ne demek?

Mükellef Maliye’nin vergi kanunlarının uygulamasına yön vermek için çıkardığı bir genel tebliği veya özelgeyi bilmek zorunda mıdır? Evet, vergi mükellefiyseniz, Resmi Gazete ile yayımlanan kanun değişiklikleri, Yönetmelik ve genel tebliğler kadar Resmi Gazete’de yayımlanmasa da internete konulan sirküler ve özelgeleri de mutlaka sıklıkla kontrol etmeli ve kendi özel durumunuz ile ilgili olanları okumalısınız. Yeri gelmişken “özelge” eski adıyla “mukteza” kafasında soru işareti oluşan ve izahat ihtiyacı olan mükellefin Maliye’ye sorduğu sorular karşılığında kendisine hitaben verilen bir idari yazı. Herhangi bir harç veya ücrete de tabi değil üstelik bazı ülkelerde olduğu gibi.

Avantajları

Sirküler ve özelgeler Vergi Usul Kanunu’na göre düzenleniyor. Tüm mükellefleri ilgilendiren konularda Mali İdare sirküler ile düzenleme yaparken, sadece spesifik bir konuda tereddüt eden mükellefe ise özelge ile cevap veriliyor. Özelge almanın pek çok avantajı var: Kendisine verilen özelgeye göre işlem yapan mükellefe örneğin ceza kesilemez, faiz hesaplanamaz.

Özelgeler aleyhe kullanılabilir mi?

Peki, yaptığı bir işlem veya uygulama ile ilgili olarak hiçbir tereddüdü bulunmayan bir mükellef için, aynı konuda başkasına verilen bir özelgeden dolayı lehine veya aleyhine bir durum oluşabilir mi? İşte bu nokta çok kritik önemde. Özellikle özelge “komisyon” tarafından verilen bir özelgeyse. Son birkaç yıldır özelgeleri üst düzey Maliye görevlilerinin olduğu bir komisyon veriyor. 425 seri numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği'ne göre inceleme raporları okunurken ve Rapor Değerlendirme Komisyonları değerlendirme yaparken özelgeleri de dikkate alıyorlar. Mükellef hakları ve minimum ihtilafla vergi operasyonu yürütülmesi ilkelerine uygun güzel bir uygulama bu, olumlu sonuçları görülüyor.

Peki, özelgeler ne zaman aleyhe dönebilir: Vergi incelemeleri sonucunda müfettişler bir vergi inceleme raporu düzenler. Bu raporlar bir komisyon tarafından çeşitli kıstaslara göre değerlendirilir. Kriterlerden bir tanesi de daha önce verilen sirküler ve özelgelerdir. Yani mükellefin kendisine verilmemiş olsa bile aynı konuda verilen bir özelgeden dolayı mükellefimiz vergi, ceza ve faiz ödemek zorunda kalabilir.

Komisyon özelgeleri

Komisyonca yeni yöntem ile verilen özelgeler, sirküler ve genel tebliğlere göre çok daha önemli, geriye doğru uygulama imkânı bulunan ve takip edilmesi gereken idari görüşler halini almıştır.
Kanunu bilmemek mazeret sayılmıyor, bu kesin, fakat bazen kanun kadar önemli sonuçlar doğurabilecek mahiyette olan özelgeler ise maalesef Türkiye’de Kanun kadar kuvvetli. Bu sebeple mutlaka iyi okunması ve takip edilmesi gereken idari görüşler halini almıştır.

Sistemde kaç tane özelge var?

Özelge sistemi kapsamında verilen özelgeler Gelir İdaresi Başkanlığı’nın internet sayfasında yayınlanmaktadır. 01/01/2010- 31/12/2015 döneminde; Özelge Komisyonunun onayından geçip özelge havuzuna eklenen özelge sayısı 10 bin 257, Taşra tarafından özelge havuzundan emsal alınarak oluşturulmuş özelge sayısı ise 37 bin 563 olarak gerçekleşmiştir.(1) 2016 yılında 878 (2), 2017 yılında ise 853 adet (3) özelge sisteme yüklenmiştir.

Kanunlar hiyerarşisi açısından her hüküm kuvvetli ve önemli olmakla birlikte mükelleflerin en çok incelediği ve dikkat ettiği görüşler özelgeler olmaktadır.

---------------

(1) Gelir İdaresi Başkanlığı, 2015 Yılı Faaliyet Raporu , s.66.
(2) Gelir İdaresi Başkanlığı, 2016 Yılı Faaliyet Raporu, s.137.
(3) Gelir İdaresi Başkanlığı, 2017 Yılı Faaliyet Raporu, s.122.