Kanunen kabul edilmeyen gider (KKEG) vergisi

Türkiye geneli beyanname özeti

Bu vergi de nereden çıktı diye düşünenler için hemen söyleyelim, bu ad altında ödediğimiz bir vergi türü elbette yok. Ancak aşağıda yer alan tablodaki verilere bir göz atarsanız ne demek istediğimi kolayca anlayabilirsiniz.

Tabloda 2008 ve 2009 yılları Türkiye geneli kurumlar vergisi beyanname özetleri yer almaktadır. Gelir İdaresi Başkanlığı, Türkiye genelinde verilen bütün kurumlar vergisi beyannamelerini toplamakta ve Türkiye geneli beyanname özeti çıkartmaktadır. Yıllar itibariyle çıkartılan beyanname özetleri, idarenin internet sitesinde yer almaktadır.

Aynı özet, gelir vergisi beyannameleri için de yapılmaktadır ancak burada sadece kurumlar vergisi verileri incelenecektir.

Dikkat çeken veriler

Tabloda yer alan verilere göre, 2009 yılında Türkiye genelinde;

- 329 bin kurum 134 milyar lira ticari bilanço kârı,

- 219 bin kurum 35 milyar lira ticari bilanço zararı,

- 283 bin kurum 39 milyar lira kanunen kabul edilmeyen gider,

- 311 bin kurum 112 milyar lira kurumlar vergisi matrahı,

beyan etmiştir. Benzer bir yapı 2008 yılında da aynen vardır.

Yanlış olan ne?

Aşağıdaki tabloda yer alan ve yukarıda özetlenen verilerde yanlış olan nedir?

Öncelikle neredeyse bütün kurumların beyannamelerinde kanunen kabul edilmeyen gider tutarının bulunması ilginçtir. Tablo, neredeyse bütün kurumların, vergi kanunlarının kabul etmediği bir gider yapmış olduğunu göstermektedir.

Bu veri başlı başına yanlış bir şeylerin olduğunu göstermektedir. Oysa kanunen kabul edilmeyen gider, sınırlı sayıdaki mükellefin beyannamesinde ve kabul edilebilir bir tutarda olmalıdır.

Çarpık yapının nedeni nedir?

Çarpık yapının birçok nedeni sayılabilir. Bunlar bir makale kapsamına sığdırılabilecek konular değildir. Sadece birkaçına değinecek olursak:

- Kötüye kullanım düşüncesinden hareketle bazı giderlerin kurum kazancından indirilmesi kabul edilmemektedir. Düzenlemeler zaman zaman kötü niyetli mükellefler dikkate alınarak yapılabilmekte, sonuçta bütün mükellefler cezalandırılmış olmaktadır. Örneğin, otomobillere ait motorlu taşıtlar vergisi bu çerçevede kabul edilmemektedir. Benzer şekilde, işletmenin faaliyet konusuyla ilgili olmayan bazı araçlara ilişkin gider ve amortismanlar da hiçbir şekilde kabul edilmemektedir. Bu durum, tek başına neredeyse bütün mükelleflerin beyannamelerinde KKEG satırında bir tutarın yer almasına neden olmaktadır.

- Olağanüstü durumlarda konan ancak sürekli hayatımızda yer alan vergilerin gider yazılmasına izin verilmemektedir. Başta depremler olmak üzere tabii afetler sonrasında veya kriz dönemlerinde ek finansman sağlamak üzere konan vergilerin ve vergi afları kapsamında ödenen vergilerin gider yazılması, yapılan özel düzenlemelerle önlenmektedir. Bu kapsamda ödenen vergilerden gelir ve kurumlar vergisi benzeri vergilerin gider kabul edilmemesi doğaldır. Ancak ek emlak vergisi gibi, özel işlem ve özel iletişim vergisi gibi vergilerin gider kabul edilmemesinin makul bir açıklaması yoktur. Bu engellemenin nedeni, olağandışı nedenlerle getirilen vergilerin beklenen net hâsılasının elde edilmesinin garanti altına alınmak istenmesi ve vergilerin kurumlar vergisini aşındırmasının istenmemesinden kaynaklanmaktadır.

- Vergi düzenlemelerinden, vergisel konuların tamamen dışında bazı fonksiyonları yerine getirmesi beklenmektedir. Teşvik politikasının en temel aracı vergi olduğu gibi, bazı iş ve işlemlerin önlenmesinde de vergi düzenlemelerinden çok şey beklenmektedir. Bu özelliği nedeniyle, her alanla ilgili vergisel düzenlemeler yapılabilmektedir. Bu kapsamda örneğin; alkol ve sigara tüketimiyle mücadele için bu ürünlerin reklam giderlerinin matrahtan indirimi yasal düzenlemelerle önlenmiştir. Benzer şekilde, yasa dışı faaliyet gelirleri vergilenirken, vergiye tabi gelirin elde edilmesi için yapılan yasa dışı işlerle ilgili giderler dikkate alınamamaktadır. Vergi düzenlemesi bazı durumlarda, sadece vergi düzenlemesi olmamakta, aynı zamanda suç ve suçluyla mücadele aracı haline gelebilmektedir.

- Her türlü para ve vergi cezaları, gecikme faiz ve zamları ile tecil faizi gider kabul edilmemektedir. Bu ödemelerin gider kabul edilmemesi, sayısız kurumun beyannamesinde KKEG tutarının olmasına yol açmaktadır. Bu giderlerin tamamı için olmasa da bir kısmının gider yazılmasına izin verilmelidir. Bu kapsamda örneğin tecil faizinin gider yazılması sağlanmalıdır. Bu gider unsuru, bir işletme için sıradan bir finansman gideridir. Elbette vergi dairesi bir finansman kurumu değildir, ancak tecil de zor durumda olanlar için vergi dairesince yapılan sıradan bir taksitlendirme işlemidir. Hesaplanan faizin cezai bir yönü yoktur, olmamalıdır.

-  Sayılanların dışında, gerek vergi gerekse de vergisel olmayan nedenlerle getirilmiş çok sayıdaki düzenleme nedeniyle, ticari kazancın tespitinde dikkate alınmasına rağmen, vergi matrahının hesaplanmasında dikkate alınmayan çok sayıda gider kalemi bulunmaktadır.

KKEG yaygınlığı ve büyüklüğünün sonuçları

KKEG yaygınlığı, birçok olumsuz sonucu yanında, ticari kazançla vergi matrahının birbirinden uzaklaşmasına yol açmaktadır. Bu durum vergisel hesaplamaları ve kâr dağıtımıyla ilgili işlemleri zorlaştırmaktadır.

TTK'ya uyum kapsamında değerlendirme

Yeni TTK'nın yürürlüğe girmesi öncesinde, vergi kanunlarının değerleme ve kanunen kabul edilmeyen giderlere ilişkin düzenlemelerinin gözden geçirilerek, ticari kazanç ile vergi matrahının olabildiğince ve vergileme ilkelerinin izin verdiği ölçüde birbirine yaklaştırılmasında sayısız yarar vardır.