Kamulaştırmasız elatma

Av. Cengiz AŞKAN //(LL.M) - Antalya Barosu

Hukuk; daha iyiyi/iyiliği istemek ve çözüm/adalet üretmek için vardır. Olay ve olgular, amaç ve anlam bağlamında kendi düzlemi içinde doğru yorumlandığında hukukta görevini sağlıklı şekilde yerine getirir. Olay/olgu için gerçeklik, hukuk için ise doğru anlam yürürlük ifade eder.
Her konuda olduğu gibi, hukuk açısından da sorunların doğru tespiti önemlidir. Hukuk bilimi çözüm için her imkân, düşünce ve vasıtadan yararlanır. Hukuk biliminin ve uygulamasının gelişmesi ancak yeni düşünce ve uygulama katkıları ile gerçekleşir.

İşte “Kamulaştırmasız Elatma Nedeni ile Tazminat Davası” bağlamında da tazminatın belirleyici unsuru “taşınmazın el atma tarihindeki nitelikleri” olduğundan, taşınmaza elatma tarihinin belirlenmesi davanın esaslı unsurudur.

Bu normatif belirleme, daha önceleri içtihat olarak hukukumuz da uygulama bulmakta idi, son kanun değişliği ile yani “Kamulaştırılmaksızın kamu hizmetine ayrılan taşınmazların bedel tespiti” başlıklı geçici madde 6 ile 2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu'na(1) dâhil edilerek pozitif hukukumuzdaki yerini almıştır.

“Taşınmazın el atma tarihindeki nitelikleri”, mülkiyet hakkının değeri anlamına geldiğinden, Yargı/dava ve taraflar açısından son derece önemlidir. Belirtilen önem nedeni ile uzun yıllardır elatma tarihi konusundaki kesin belirleyici delil/yöntem olmadığı düşünülerek, taraflardan (idare ve mülk sahiplerinden) ispat istenmektedir. Bu durum da bir tartışma/ispat/delillendirme sorunsalı oluşturmaktadır.

Asılında, kamulaştırma ve kamulaştırmasız elatma (davaları) kamu düzenine ilişkin bulunduğundan yargı usulü açısından re’sen araştırma ilkesine tabidir. Mahkeme tarafların iddiaları ile doğrudan bağlı değildir fakat çoğu zaman taraflar ispat zorluğu içinde kalmakta, mahkemeler ise idareye müzekkere yazarak delillendirme sorununa çare aramaktadır.
Taşınmazın el atma tarihindeki niteliklerini belirleme, elatma tarihinin tespitine bağlı olduğunda; idareler açısından zorluk; işlemin (kamulaştırmasız elatmanın/tarihinin) hukuka uygunluk niteliği taşımaması nedeni ile kayda alınamaması, mülkiyet sahipleri açısında ise delillendirmeye hazırlıklı olmama veya uygun vasıtaları elinde bulunduramama gerçekliğinden kaynaklanmaktadır. İdareler, bazen şayet mümkün ise personel kişisel iş bilgisinden yararlanılmak suretiyle kamulaştırmasız elatma tarihinin belirlenmesi konusunu aydınlatmak isteseler de bu her zaman mümkün olamamaktadır.

Gerek 659 Sayılı KHK (2). madde.3’de belirtilen ilkeler gerekse Türk Medeni Kanunu'n (3) başlangıç hükümlerinde belirtilen dürüst davranma ve iyiniyet normları açısından, tarafların haklarını koruyan ve adaleti gerçekleştirmeyi amaçlayan çözüm üzerinde buluşmak gerekmektedir.

Coğrafi bilgi sistemlerinden yararlanmak suretiyle, belirtilen soruna gerçek/kolay, bilimsel, delillendirmeye uygun veri sağlanabilmektedir. Coğrafi bilgi sistemleri, ülkemizde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Coğrafi Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü(4), ulusal haritacılık kurumu olan Harita Genel Komutanlığı(5) ve Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü(6) tarafından üretilmekte, saklanılmakta ve paylaşılmaktadır.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından, coğrafi verilerin tek bir merkezden servis edilerek paylaşılması için gerekli alt yapının hazırlandığını 14.10.2017 tarihinde beyan edilmiştir.(7) “Kamulaştırmasız Elatma Nedeniyle Tazminat Davaları” bağlamında son durumuna bakıldığında(8). Anayasa Mahkemesi'nce de “taşınmazın el koyma tarihindeki nitelikleri esas alınmak” şeklindeki normun iptali istemi reddedildiğinden(9) elatma tarihinin kesin/net belirlenmesi için çözüm/yöntem/delil; hava, uydu fotoğraflarından ve ortofoto verilerinden yararlanmaktır.(10)

Hava, uydu fotoğraflarından ve ortofoto verilerinden yararlanarak, elatma tarihinin doğru tespiti, olay/olgu açısından hukuk devleti ilkesinin ve adil yargılamanın gerçekleşmesi anlamına gelir.
Sözü edilen ve açıklanan yöntem ve delilden yararlanabilmek için taraflar delil listelerinde ve dilekçelerinde bu verilere dayanmalı, mahkemelerce de bu fotoğraf ve veriler ilgili kurumdan talep edilmelidir. Keşif ve bilirkişi incelemesi ile sonuca varılmalıdır.

Bu yöntem ve delile başvurulması; devlet ve kurumları, yerel yönetimler, mülk sahipleri ve mahkemeler yönünden; çözüm, adalet, hakkaniyet oluşturarak toplumsal barışa ve kamu düzenine özel bir katkı sağlar. Hukuk bilimi, geliştikçe; hayat ve adalet yenilenir.

----------

(1) http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2942.pdf (Erişim, 16.10.2017)
(2) http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/4.5.659.pdf (Erişim, 16.10.2017)
(3) http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4721.pdf (Erişim,16.10.2017)
(4) http://www.csb.gov.tr/gm/cbs/index.php?Sayfa=sayfa&Tur=ustmenu&Id=61 (Erişim, 16.10.2017)
(5) https://www.hgk.msb.gov.tr/uf-11-uretim-is-akisi.html (Erişim, 16.10.2017)
(6) https://www.tkgm.gov.tr/tr/sayfa/tarihce-gorevler (Erişim, 16.10.2017)
(7) https://www.dunya.com/ekonomi/cografi-verilerin-tek-elden-servisi-icin-altyapi-tamam-haberi-386253 (Erişim, 14.10.2017)
(8) Tutal, Erhan: Kamulaştırmasız Elatma Davalarında Yargılama Sürecindeki Son Gelişmeler, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Sayı 7,Haziran 2016 s.1107-1132.
[ http://dergi.uyusmazlik.gov.tr/umd/yedincisayi/36tulalerhan.pdf ]
(9) AYM, 2013/95 Esas, 2014/176 Karar ,13.11.2014 G., [http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/03/20150313-10.pdf ]
(10) M, Özbalmumcu:Fotogrametrik Yöntemle Ortofoto üretiminin Temel Esasları…,
[ http://www.tufuab.org.tr/images/dergi/makaleler/f5cfb8cbfcd2fdd.pdf ],Canıberk/Kiracı:Arazi Kullanımının Zamansal Değişiminin Tarihi Ortofotolarla Belirlenmesi(Elmalı Havzası Örneği),
[ https://www.kongresistemi.com/root/dosyalar/uzalcbs2014/328.pdf ],Soylu/Bakıcı/Erkek/Özmüş:Arşiv Hava Fotoğraflarından Ortofoto Üretimi, [ https://www.kongresistemi.com/root/dosyalar/uzalcbs2014/274.pdf ], Karalar/Uysal/Varlık/Can:Digital Ortofoto Üretimi,
[ https://www.hgk.msb.gov.tr/images/dergi/makaleler/130_4.pdf ]