Kamu ihalelerinde “yerlilik” ilk kez olumlu sonuç verirken...
Uzun bir süreden beri Kamu İhalelerinde yerli firmaların ve yerli hammadde üreticilerinin avantaj içermesi konusunda görüş bildiriyorduk. Bu konuda son yıllarda birkaç kez yapılan düzenlemelerle ihalelerde yerli firmalara yüzde 15 fiyat avantajı getirildi. Ancak, bu düzenlemeler idarenin takdirine bırakıldığı için işlerlik kazanmadı. Yeterli sonucu vermedi.
Üretici firmalar ve sanayiciler ihalelerde yerlilik fiyat avantajının uygulanmamasından sürekli olarak şikayette bulundular. Kamu kurumlarının ihale şartnamelerinde yaptıkları düzenlemelerle, bu avantajın kullanılmasını önlediklerini öne sürdüler. Başbakanlık yerli firmalana fiyat avantajı konusunda genelge yayınladı. Ancak, bu genelge sonrasında da şikayetler sonrasında da sürünce, Sanayi Bakanlığı tarafından belirlenen ve Kamu İhale Kurumu tarafından yayınlanan orta ve yüksek taknolojili ürün lisesinde yer alan ürünlerde yerlilik fiyat avantajı zorunlu hale getirildi. Bu avantajdan yararlanmak isteyen firmaların TOBB ve TESK tarafından verilen “Yerli malı belgesi” sahibi olarak ihaleye başvurmaları yeterli kabul edildi.
Arkadaşımız Mehmet Kaya’nın Kamu İhale Kurumu verilerinden derlediği haberi, yeni sistem öncesinde yerlilerin kamu mal alımlarında toplam içersindeki payı yüzde 10’lar seviyesinde iken yüzde 30’lar seviyesine yükseldiğini gösteriyor. 2013 yılının ilk altı ayında kamu mal alımlarında yeril mal alımları adet olarak yüzde 31.1 paya sahipken, tutar olarak yüzde 10.3 seviyesinde pay sahibi, 2014 yılının ilk altı ayında adet olarak yüzde 5.8, tutar olarak yüzde 13.1 paya sahip olmuşken, 2015 yılının ilk altı ayında yerlilik payı adet olarak yüzde 26.4’e, tutar olarak ytzde 30.2’ye yükselmiş durumda. Yabancı isteklilere açık ihalelerde bu yılın ilk 6 ayında 10 milyar 653 milyon liralık toplam alım yapılmıış. Bu dönemde 4593 alımdan 1216’sını alan yerlilerin kazandıkları ihale tutarı 3 milyar 219 milyon lira olmuş. Bu da gösteriyor ki, uzun süre işletilemeyen kamu alım ihalelerinde yerli fiyat avantajı Sanayi Bakanlığının son ihale düzenlemesi sonrası işlerlik kazanarak yerli firmaların ihalelerden daha çok pay alması sonucunu getirmiş durumda.
Doğaldır ki bu uygulamanın yapım işleri ve hizmet alımlarında da uygulanması, bu alanlarda da yerlilik oranını artıracaktır. Bu yeni düzenleme Yapım İşleriyle ilgili ihalelerde uygulanmaya başladığında, Belediyelerin Çin malı parke taşı, bordür ve granit almalarının da önüne geçilmiş olacaktır. O nedenle mal alım ihalelerinde olumlu sonuç veren uygulamanın diğer alanlararda da uygulanması için ilgili bakanlıkların düzenlemeler getirmesi önemli olacaktır. Bu konuda Maliye ve İçişleri Bakanlıklarının yapabileceği yeni düzenlemeler olduğunu düşünüyorum.
Kamu ihalelerinde yerlilik fiyat avantajının uygulanması, bir yandan yerli firmaların ve KOBİ’lerin kamu ihalelerinde yer almalarına ve ihale kazanarak üretimlerini artırmalarına yol açacaktır. Bir yandan onları uluslararası planda da artan üretimleriyle rekabetçiliklerini artıracaktır. Bir yandan da ülke içinde üretimde yerli girdi miktarını artırarak, cari açığın azalmasına imkan sağlayacaktır.
Her ülke kendi üreticilerini koruyucu kararlar alır. Kendi üreticisini iç piyasada ve uluslararası arenada korumak ve rekabetçi kılmak ister. Yabancılara açık olan kamu mal alım ihalelerinde ortaya çıkan bu sonuç çok büyük bir adım değildir. Ama üretimde yerli girdinin artması açısından çok önemli bir başlangıç ardımıdır...