Kamu bankaları mevduat faizini biraz daha düşürdü

Türkiye'de beyaz eşya, kahverengi eşya ya da otomobilin fiyatındaki artış pek tartışılmaz. Hükümet vergi kolaylığı sağlarsa fiyatlar düşer, yoksa genel eğilim hep yukarı doğrudur.
Benzinin, ulaşım hizmetlerinin, otelde konaklama ücretinin tartışıldığı da pek görülmemiştir.
Ev sahipleri kiraları yüksek tutuyor diye topa tutulmaz. Yeni yapılan konutları milyonlarca liraya satmaya çalışan müteahhitler eleştiriden muaf gibidir.

Bu alanların hepsinde serbest piyasa ekonomisi kuralları geçerlidir.

Serbest piyasa ekonomisinin uygulanması istenmeyen tek sektör finanstır. Otomobil fiyatının düşmesini, yeni konutların daha ucuza satılmasını pek önemsemeyiz ama faizin yüksekliğinden rahatsız oluruz. Faiz düşmelidir; hem mevduat faizi, hem kredi faizi. Kaldı ki mevduat faizi düşmeden kredi faizinin düşmesi de zaten mümkün değildir.

Ama mevduat faizi öyle "Ben yaptım oldu" diye düşürülemiyor. Bu konu biraz havuz problemine benziyor. Havuzdan kredi olarak para çıkarken, mevduat borusu tıkanırsa krediye para kalır mı?
Mevduat borusunu faizi düşürmek suretiyle kendi ellerimizle tıkarsak, kredi için kaynağı nereden bulacağız?

İstiyoruz ki faiz düşük seyretsin, işler açılsın. Ha deyince olmuyor işte!

Birkaç ay öncesini hatırlayalım. Mevduat faizleri yükseliyordu ve çok büyük olasılıkla bu yükseliş kamu bankaları kaynaklıydı. Hem zaten Cumhurbaşkanı Erdoğan da faizlerin yüksekliğine değinirken "Kamu bankaları da bunun içinde" dememiş miydi...

Kamuda düşüş hızlandı

Merkez Bankası verilerinden yararlanarak tüm bankacılık sisteminde para cinslerine ve vadelere göre "fiilen uygulanan" en yüksek faiz oranlarının son durumuna baktık. Veriler şubat ayına ait.

Geçen yılın aralık ayı itibarıyla TL ve dolar cinsi mevduatın hemen hemen bütün vadelerinde tüm bankalarla kamu bankalarının uyguladıkları faiz birbirine eşitti.

Artık Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın söylemlerinin etkisiyle mi bu yönde karar aldılar, kendiliklerinden mi yaptılar bilinmez, kamu bankaları faizleri belirgin biçimde aşağı çekiyor.
Kamu bankaları ocak ayında TL ve dolar cinsi tüm vadelerde faizi düşürmüştü. Kamu bankaları euroda ise faizi genel olarak sabit tutmuş, tek artış euro cinsi bir yıl ve daha uzun vadeli mevduatta görülmüştü.

Şubata geldik, kamu bankaları ocak ayına göre TL ve euro cinsi hesaplarda tüm vadeler için faiz indirimine gitti. Dolarda ise vadelere göre hem indirim, hem artış görüldü.

Özel bankalar artırıyor

Ocak ayında özel bankalar da (elbette yabancı bankalar da dahil, yani kamu dışındaki tüm mevduat bankaları) genel olarak faiz indirimine gitmişti. Şubatta ise eğilim bu kez artış olarak kendini göstermeye başladı.

Özel bankaların özellikle TL ve dolar faizini artırdıkları gözleniyor.

Kamunun oranları düşük kaldı

Şubat ayı itibarıyla kamu bankaları TL ve euro cinsi mevduatta tüm vadelerde diğer bankalardan daha düşük faiz uyguluyor.

Dolar cinsi mevduatta ise durum farklı. Yalnızca bir aya kadar vadeli mevduatta kamunun faizi düşük. Diğer tüm vadelerde ise kamu da dahil olmak üzere tüm bankalar bazında uygulanan en yüksek faiz aynı düzeyde.

Bir aydan uzun vadeli dolar hesaplarında belki bir ya da birden fazla kamu bankası bu faizi uyguladığı için tüm bankalar açısından aynı faizi görüyoruz. Belki kamuyla birlikte diğer bankalarda da bu faizi uygulayan var. Bu detayda bilgiye sahip değiliz.

Ama şurası kesin; bir aydan uzun vadeli dolar cinsi mevduat hesaplarında kamu bankaları en az diğer bankalar kadar (belki onlardan da fazla) faiz uyguluyor ki tüm bankaları tek bir oranda görüyoruz.

Tabloyu nasıl okumalı?

Yazımız ekindeki büyük tablonun nasıl okunması gerektiğiyle ilgili teknik ayrıntıya bir kez daha dikkat çekmek istiyoruz.

Tablomuzda "tüm bankalar" ve "kamu bankaları" başlığında oranlar yer alıyor. Tüm bankalara, kamu bankaları da dahil.

Dolayısıyla örneğin Aralık 2017'de bir aya kadar vadeli mevduatın yüzde 15.90 olan faizinin hem kamu bankalarınca, hem kamu dışındaki bankalarca uygulandığını söylemek doğru olmayabilir. Belki bu oranı yalnızca bir kamu bankası uygulamıştır ve o banka da tüm bankalar içinde yer aldığından tüm bankalar grubunda o oran görünmektedir. Yüzde 15.90'ı hem bir kamu bankasının, hem bir özel bankanın uyguluyor olması da tabii ki muhtemeldir. Bu oranı uygulayan banka sayısı çok daha fazla da olabilir.

Ocak ayında bir aya kadar vadeli TL cinsi mevduatın faizi tüm bankalarda yüzde 15.77, kamu bankalarında ise yüzde 15.35'e inmiş durumda. Artık bir farklılaşma var. Demek ki ocak ayında bu vadede kamu dışındaki bankalar daha fazla faiz vermektedir; artık yüzde 15.77'yi kamu dışında kalan bir özel bankanın (ya da birden fazla bankanın) uyguladığını söylemek mümkün hale gelmiştir.