Kamu alımlarında yerli katkı zorunluluğu
Kamu mal ve hizmet alımlarında uzun süredir talep edilen yerli katkı zorunluluğu bir türlü uygulamada yer almıyordu. Arkadaşımız Mehmet Kaya, haberinde “5 milyon doların üzerindeki kamu alımlarında yüzde 30 yerli katkı şartını zorunlu hale getirecek olan Sanayi İşbirliği Programı'na bağlı olarak yönetmeliğin esaslarının belli olduğunu” belirtiyor. 5 milyon doların üzerinde kamu yurtdışı ürün ve hizmet alımlarında en az 1.5 milyon dolarlık yerli alım zorunluluğu için düzenlenen yönetmeliğe göre 4 farklı modeli içeren Sanayi İşbirliği Programı'na bağlı yönetmelik son halini aldı. Buna bağlı çerçeve nitelik taşıyan ikincil mevzuatda ağustos ayı içersinde çıkarılarak, uygulamaya geçilecek. Ayrıca, 100 milyon doların üzerindeki stratejik kamu alımları Başbakanlığa bağlı oluşturulacak “Kamu Stratejik Alımları İcra Kurulu” tarafından denetlenecek.
Kamu alımlarında “Zorunlu yerli katkı” yönetmeliğinin uygulanabilmesi için “Sanayi İşbirliği Programı” hayata geçirilecek. Bu program içersinde Sanayi İşbirliği Modelleri adı verilen 4 farklı model yer alacak. Bunlar, ortak yatırım, ortak girişim, yerli altyapı yüklenici yoluyla üretim ve doğrudan yatırımla üretim olarak sıralanıyor. Ortak yatırımlarda yüzde 30 yerli katkı için yerli bir firma ile ortak yeni yatırım yapılması gerekecek. Ortak girişimde ise yabancı yatırımcı yerli tesis imkanlarını kullanarak üretim yapacak. Yerli alt yüklenici yoluyla üretimde ise yabancı, Türkiye’de ürettireceği kritik parçaları belirleyerek bunları ilgili yerli firmalara ürettirerek yüzde 30 zorunlu yerli katkıyı sağlayacak. Doğrudan yatırımda ise, yabancı yerli katkı üretimi için yabancı sermaye yatırımı olarak Türkiye’de yatırım yapacak.
Hazırlanan taslağa göre Sanayi İşbirliği Programı'nı uygulayacak kurum ve kuruluşlar, kurumlarının bünyesinde Sanayi İşbirliği Birimi kuracaklar. İhale süresince ihale komisyonunun yanı sıra Sanayi İşbirliği Programı'nı yürütecek bir proje grubu kurularak, çalışmalar başlatılacak. İhale Komisyonu ve Proje Grubu raporları, Teklif Değerlendirme Komisyonu'na verilecek. Komisyonun vardığı sonucu Sanayi Geliştirme Komisyonu'na verdikten sonra, bu komisyon alım ve taahüdün yönetilmesini ve zorunlu yerli katkının sağlanmasını yönetecek.
Bilindiği gibi bundan önceki birçok yabancı alımlarıyla ilgili ihale şartnamesinde yerli katkı zorunluluğu yer alıyordu. Ancak, ihaleyi kazanan firmalar şartnameyi yerine getirmeden, yerli katkı şartını yerine getirmiyorlardı. Bunun son örneğini Ankara Metrosu vagon alım ihalesinde Çinlilerin şartnameye uymaması örneğinde yaşamıştık. OSTİM yerli alıma uygun kümelenmesini gerçekleştirmesine karşın, Çinliler şartnameye uymamayı sürdürdüler. Oysa aynı Çinliler Airbus alım anlaşmasında hem Airbus’a ülkelerinde parça üretimi yaptırıyorlar. Hem de Bombardiar uçak üretim tesislerini kurdurdular.
Artık dünyada hiçbir ülke milyonlarca dolarlık kamu dış alımlarında yerli katkı olmadan bu alımların yapılmasına izin vermiyor. Bu açıdan uzun süredir sözünü ettiğimiz yerli alım zorunluluğunu düzene sokacak yönetmeliğin bir an önce hayata geçmesi, hem yerli üreticilere katkı sağlayacak, hem dış açık ve cari açığı azaltacak önemli bir adım olacaktır.