Kamu alacaklarının yapılandırılmasında "matrah artırımı"

Bilindiği üzere, "Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması İle Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Ve Diğer Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı" 30 Kasım 2010 tarihinde Meclise sevk edilmiştir. Anılan yasa tasarısı ile çok geniş bir şekilde kamu alacaklarının yeniden yapılandırılması ve sosyal sigorta alanında aksayan hususların düzenlenmesi amaçlanmıştır. 

Hazırlanan kanun tasarısı kapsamında vergi ile ilgili getirilen imkanlar ana başlıklar itibari ile aşağıda olduğu gibidir.

. Kesinleşmiş alacakların yeniden yapılandırılması

. İhtilaflı alacakların ihtilafına son verilerek tahsilatının hızlandırılması

. Matrah ve vergi artırımı

. Stok beyanı, kasa affı ve kayıtların düzeltilmesi

. Yapılandırılan alacakların taksitle ve kredi kartı ile ödenmesi v.b.

Bu yazımızda, yasa tasarısının "matrah artırımı"na ilişkin hükümleri değerlendirilecektir.

Matrah artırımı kapsamında değerlendirilebilecek vergi türleri

Hazırlanan tasarı uyarınca, matrah artırımı 4 ana vergi türü için söz konusu olabilmektedir.

1- Gelir vergisinde matrah artırımı

2- Kurumlar vergisinde matrah artırımı

3- Katma değer vergisinde artırım

4- Gelir (stopaj) vergisinde artırım

Matrah artırımında bulunulması halinde, artırımda bulunulan dönemlerle ilgili olarak vergi incelemesi yapılmayacak ve artırımda bulunulan vergi türleri için daha sonra başka bir tarhiyat yapılmayacaktır.

Matrah/vergi artırımında bulunabilecek mükellefler

Yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamesi vermek mecburiyetinde olan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri, basit usulde vergilendirilen gelir vergisi mükellefleri 2006, 2007, 2008 ve 2009 takvim yılları için, matrah artırımından yararlanabileceklerdir. Aynı şekilde katma değer vergisi mükellefleri ile hizmet erbabına ödenen ücretlerden gelir vergisi tevkifatı yapmakla sorumlu olanlar da bu yıllarla ilgili olarak matrah artırımında bulunabilirler.

Adi ortaklıklar ve kollektif şirketlerde ortaklar, komandit şirketlerde komandite ortaklar, adi komandit şirketlerde komanditer ortaklar, yıllık gelir vergisi beyannamesi vermek zorunda bulunduklarından, bu mükellefler de anılan yıllar için matrah artırımından yararlanabileceklerdir.

Sözü edilen yıllara ilişkin vergi matrahlarının takdiri için takdir komisyonlarına sevk edilmiş bulunan mükellefler ile haklarında vergi incelemesine başlanılmış olan mükellefler de matrah artırımından faydalanabileceklerdir.

Zarar beyan eden veya hiç beyanname vermemiş olan mükellefler de matrah artırımı yapabileceklerdir.

Matrah/vergi artırımından yararlanabilmek için yapılacak yazılı başvurunun süresi ve şekli

Mükellefler yasa tasarısı kapsamında matrah artırımı için kanunun yayımlandığı tarihten itibaren, bu tarihi izleyen ikinci ayın son günü mesai saati bitimine kadar başvurabileceklerdir. Matrah artırımına ilişkin başvurular yazılı olarak yapılacaktır.

Öte yandan, kanun kapsamındaki yıllarda değişik vergi dairelerinin mükellefi olanlar, matrah artırımında bulundukları yıl ve dönemlerde hangi vergi dairesinin mükellefi iseler, o vergi dairesine yazılı başvuracaklardır.

Matrah Artırımında Oranlar

Hazırlanan yasa tasarısı kapsamında, vergi türleri itibari ile daha önce beyan edilmiş matrahlarda yapılacak artırım oranları ve asgari matrah artış tutarları ile artırılan matrahlar üzerinden ödenecek vergi oranları şöyledir:

Gelir vergisinde matrah artırımı

Yıl Mükellefin kendi

beyanına göre

matrah artış

oranları (%) Gelir vergisi mükellefleri için asgari matrah artış tutarı (TL) Beyan edilecek

matrah üzerinden

ödenecek vergi oranı

(%)

2006 30 10.000 20

2007 25 12.000 20

2008 20 15.000 20

2009 15 20.000 20

Kurumlar vergisinde matrah artırımı

Yıl Mükellefin kendi

beyanına göre

matrah artış

oranları(%) Kurumlar vergisi mükellefleri için asgari matrah artış tutarı (TL) Beyan edilecek

matrah özerinden

ödenecek vergi oranı

(%)

2006 30 30.000 20

2007 25 36.000 20

2008 20 45.000 20

2009 15 60.000 20

Yıllık beyan edilen gelir stopaj vergisinde vergi artırımı Katma değer vergisinde vergi artırımı

Yıl  Yıllık beyan edilen

Gayrisafi ücret tutarı

üzerinden artırılacak

vergi oranı (%) Yıl Yıllık hesaplanan KDV

tutarı üzerinden

artırılacak vergi oranı

(%)

2006  5 2006 3

2007  4 2007 2.5

2008  3 2008 2

2009  2 2009 1.5

Matrah artırımına ilişkin özellik arz eden hususlar

1-  Gelir ve kurumlar vergisi yönünden

a- Gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, artırımda bulunmak istedikleri yıl ile ilgili olarak vermiş oldukları beyannamelerinde, zarar beyan edilmiş olması veya indirim ve istisnalar nedeniyle matrah oluşmaması ya da hiç beyanname verilmemiş olması halinde, vergilendirmeye esas alınacak matrah ile daha önce matrah beyan edilmiş olması durumunda artırdıkları matrahlar yukarıda yer alan asgari matrah artış tutarından az olamayacaktır.   

b- Yasa tasarısı hükmüne göre artırılan matrahlar üzerinden  %20 oranında vergi hesaplanacaktır. Ancak,  beyana tabi geliri sadece gayrimenkul sermaye iradından oluşan gelir vergisi mükellefleri için vergilendirmeye esas alınacak matrah, ilgili yıllar için belirlenmiş tutarın 1/5'i, basit usulde vergilendirilen gelir vergisi mükellefleri için 1/10'u olarak dikkate alınacaktır. Gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, artırımda bulunmak istedikleri yıla ait yıllık beyannamelerini kanuni sürelerinde vermiş, bu beyannameler üzerinden tahakkuk eden vergilerini süresinde ödemiş ve bu vergi türleri için anılan kanunun 2'nci maddesinde yer alan "kesinleşmiş kamu alacakları" ve 3'üncü maddesinde yer alan "kesinleşmemiş veya dava safhasında bulunan alacaklar" ile ilgili hükümlerinden yararlanmamış olmaları şartıyla, bu madde hükmüne göre artırılan matrahları %15 oranında vergilendirilecektir.

c- Gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin matrah artırımında bulundukları yıllara ait zararlarının %50'si, 2010 ve izleyen yıllar kârlarından mahsup edilemeyecektir.

d- İstisna ve indirimler nedeniyle gelecek yıllarda matrahtan indirim konusu yapılabilecek tutarlar ile geçmiş yıl zararları bu madde hükmüne göre artırılan matrahlardan indirilemeyecektir.

e- İşe başlama ve işi bırakma gibi nedenlerle kıst dönemde faaliyette bulunmuş mükellefler hakkında ilgili yıllar için belirlenen asgari matrahlar, faaliyette bulunulan ay sayısı (ay kesirleri tam ay olarak) dikkate alınarak hesaplanacaktır.

f- Yasa tasarısı kapsamında matrah artırımında bulunulan vergilendirme dönemlerine ilişkin olarak, kanunun yayımlanacağı tarihten önce yapılıp kesinleşen tarhiyatlar ilgili dönem beyanlarına ilave edilerek bulunacak matrahlar üzerinden artırımlar yapılacaktır.

2- Katma değer vergisi yönünden

Katma değer vergisi mükellefleri için matrah artırımı, her bir vergilendirme dönemine ilişkin olarak verdikleri (ihtirazi kayıtla verilenler dahil) beyannamelerindeki hesaplanan katma değer vergisinin yıllık toplamı üzerinden yapılacaktır. Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 11'inci maddesinin (1) numaralı fıkrasının (c) bendi ve geçici 17'nci maddesine göre tecil-terkin uygulamasından faydalanan mükelleflerde artırıma esas tutarın belirlenmesinde, tecil edilen vergiler hesaplanan vergiden düşülecektir.

Öte yandan, aşağıdaki özel durumlarda, artırıma esas tutar aşağıda açıklanan şekillerde belirlenecektir.

a- Bir aylık vergilendirme dönemine tabi olan katma değer vergisi mükelleflerince, artırımda bulunulmak istenilen yıl içindeki vergilendirme dönemleri ile ilgili olarak,

a1)  Verilmesi gereken katma değer vergisi beyannamelerinden, en az üç döneme ait beyannamenin verilmiş olması halinde, bu yıla ait dönemlerden verilmiş olan beyannamelerdeki hesaplanan katma değer vergisi tutarlarının ortalaması bir yıla tamamlanarak, artırıma esas olmak üzere yıllık hesaplanan katma değer vergisi tutarı bulunacak ve bu tutar üzerinden yukarıda belirtilen oranlara göre artırım tutarı hesaplanacaktır.

a2)  Hiç beyanname verilmemiş ya da bir veya iki döneme ilişkin beyanname verilmiş olması halinde, ilgili yıl için gelir veya kurumlar vergisi matrah artırımında bulunulmuş olması şartıyla, artırılan matrah üzerinden %18 oranında katma değer vergisi artırımında bulunmak suretiyle yasa hükmünden yararlanılabilecektir.

a3)  İlgili takvim yılı içindeki işlemlerin tamamının istisnalar kapsamındaki teslim ve hizmetlerden oluşması veya diğer nedenlerle hesaplanan katma değer vergisi bulunmaması ile tecil-terkin uygulaması kapsamındaki teslimlerden oluşması halinde, ilgili yıl için gelir veya kurumlar vergisi matrah artırımında bulunulmuş olması şartıyla artırılan matrah üzerinden %18 oranında katma değer vergisi artırımında bulunmak suretiyle bu maddeden yararlanılabilecektir.

b- Vergilendirme dönemi üç aylık olan katma değer vergisi mükelleflerinin, yıllık asgari artırım tutarı, hiç beyanname vermemiş olmaları halinde (a2) bendinde belirtilen esaslar çerçevesinde, en az bir dönem için beyanname vermiş olmaları halinde ise aynı fıkranın (a1) bendinde belirtilen esaslar çerçevesinde belirlenecektir.

c- Katma değer vergisi mükelleflerinin, artırıma esas alınan ilgili yılın vergilendirme dönemlerinin tamamı için artırımda bulunmaları zorunludur. Yıl içinde işe başlanılmış ya da mükellefiyetin sona ermiş olması halinde faaliyette bulunulan süre dikkate alınarak hesaplama yapılacaktır.

3- Gelir (stopaj) vergisi yönünden

Gelir Vergisi Kanunu'nun 94'üncü maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendi uyarınca hizmet erbabına ödenen ücretlerden vergi tevkifatı yapmaya mecbur olanların, her bir vergilendirme dönemine ilişkin olarak verdikleri (ihtirazi kayıtla verilenler dahil) muhtasar beyannamelerinde yer alan ücret ödemelerine ilişkin gayrisafi tutarların yıllık toplamı üzerinden matrah artırımında bulunulacaktır.

Ancak, gelir (stopaj) vergisi artırımında bulunulan yıl içinde yer alan vergilendirme dönemlerine ilişkin olarak;

1) Verilmesi gereken muhtasar beyannamelerden, en az bir döneme ilişkin beyanname verilmiş olması halinde, beyan edilmiş ücret ödemelerine ilişkin gayrisafi tutar bir yıla tamamlanarak, artırıma esas olmak üzere yıllık ücretler üzerinden gelir (stopaj) vergisi matrahı bulunacak ve bu tutar üzerinden yukarıda belirtilen oranlarda gelir vergisi hesaplanacaktır.

2) Hiç beyanname verilmemiş olması halinde, her ay için hesaplanacak asgari gelir (stopaj) vergisine esas olmak üzere en az,

2a) Bu kanunun yayımlanacağı tarihten önce ilgili yılda verilmiş olan aylık prim ve hizmet belgelerinde bildirilen ortalama işçi sayısı kadar işçi,

2b) İlgili yılda aylık prim ve hizmet belgesinin hiç verilmemiş olması halinde, bu kanunun yayımlanacağı tarihe kadar verilmiş olmak şartıyla, izleyen vergilendirme dönemlerinde verilen ilk aylık prim ve hizmet belgesindeki işçi sayısı kadar işçi,

2c) Bu kanunun yayımlanacağı tarihe kadar aylık prim ve hizmet belgesinin hiç verilmemiş olması halinde en az iki işçi,

çalıştırıldığı kabul edilmek ve ilgili yılın son vergilendirme döneminde onaltı yaşından büyük işçiler için geçerli olan asgari ücret tutarı esas alınarak hesaplanan gelir (stopaj) vergisi matrahı üzerinden yukarıda belirtilen oranlarda gelir vergisini ödemek suretiyle bu maddeden yararlanılabilecektir.

4- Matrah ve vergi artırımına ilişkin ortak hükümler

a- Kanun kapsamında hesaplanacak veya artırılacak gelir, kurumlar ve katma değer vergilerinin yine kanunda belirtilen süre ve şekilde ödenmesi şarttır. Bu vergilerin kanunda belirtilen şekilde ödenmemesi halinde, 6183 sayılı Kanunun 51'inci maddesine göre belirlenen oranın bir kat fazlası oranında uygulanacak gecikme zammıyla birlikte takip ve tahsiline devam olunacaktır.

b- Hesaplanarak veya artırılarak ödenen vergiler, gelir veya kurumlar vergisi matrahlarının tespitinde gider veya maliyet unsuru olarak kabul edilmeyecek; indirim, mahsup ve iade konusu yapılamayacaktır.

c- Artırılan matrahlar nedeniyle geçici vergi hesaplanmayacak ve tahsil olunmayacaktır.

d- Daha önce nezdinde vergi incelemesi yapılmış olan mükellefler, vergi incelemesi yapılan yıllar için de artırımda bulunabileceklerdir.       

e- Matrah veya vergi artırımı dolayısıyla mükelleflerce verilen yıllık, muhtasar ve katma değer vergisi beyannameleri ve diğer beyannameler için damga vergisi alınmayacaktır.

f- 213 sayılı Kanunun 359'uncu maddesinin (b) fıkrasındaki "defter, kayıt ve belgeleri yok edenler veya defter sahifelerini yok ederek yerine başka yapraklar koyanlar veya hiç yaprak koymayanlar veya belgelerin asıl veya suretlerini tamamen veya kısmen sahte olarak düzenleyenler", matrah artırımından yararlanamayacaklardır.

g- Mükelleflerin bu kanuna göre matrah veya vergi artırımı yaptıkları dönemlere ilişkin olarak kanuni süresinde vermedikleri anlaşılan beyannameler nedeniyle 213 sayılı Kanunun usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarına ilişkin hükümleri uygulanmayacaktır.

h- Bu kanun hükümlerine göre doğru beyan edilmeyen matrah veya vergi artırımı ile ilgili olarak eksik tahakkuk eden vergiler, ilk taksit ödeme süresinin sonunda tahakkuk etmiş sayılacak ve bu Kanunda açıklandığı şekilde tahsil edilecektir.

i- Yasa hükmünden yararlanmak isteyen mükelleflerin, yıl içinde işe başlamaları ya da işi bırakmaları halinde faaliyette bulunulan vergilendirme dönemleri için (ay kesirleri tam ay olarak dikkate alınmak suretiyle) faaliyette bulunulan vergilendirme dönemleri için yasa hükmünden faydalanarak artırımda bulunabileceklerdir.