Kamu alacaklarının tahsilinde tek seferlik imkan sunulması

Eyyüp Enis NEBATİ - Yüksek İşletmeci

Kamu alacaklarının tahsili için, dönem dönem yapılandırılma çıkarılmış olsa da, borçluların taleplerini karşılayamadığı ve halen bir takım problemlerden dolayı borçluların, borcunu ödemek istedikleri halde, ödeyemedikleri gözlenmektedir. Özellikle faal olmayan şirket ortaklarının, müteselsillik bağından dolayı, borçlarını ödemek isteseler bile ödeyemedikleri ve kamu alacağının büyük bir kısmının faal olmayan şirketlerden kaynaklandığı görülecektir. Bilindiği üzere şirketler ile ilgili son yasal düzenleme çıkmadan evvel şirketler en az iki, anonim şirketler en az beş kişi ile kuruluyordu. İflas etmiş veya bir şekilde kapatılmış şirketlerin kamu borcu, toplam kamu alacakları arasında halen büyük bir kısmı kapsıyor. Her ne kadar bu alacaklarının tahsilâtı için hemen her yıl yapılandırma imkânları tanınsa da, geçmiş dönem kamu alacak stokları artmaktadır. Bu problemi kısa bir örnek ile belirtmek gerekirse;
- Kapanmış veya kapanma aşamasına girmiş ABC AŞ’nin toplam kamu borcu 400 bin TL (SGK, Maliye, Belediye vs.) ve hisse oranları aşağıdaki gibi olsun;

Yönetim kurulu üyesi ortak A’nın hissesi %30

Yönetim kurulu üyesi ortak B’nin hissesi %25

Yönetim kurulu üyesi ortak C’nin hissesi %20

Ortak D’nin hissesi %15

Ortak E’nin hissesi %10

Mevcut yapılandırma şartlarında ortaklar, borçlarını yapılandırıp ödemek istediklerinde;

Ortak A; Hisse Oranı %30, Yapılandırılacak Borç Tutarı 400 bin TL

Ortak B; Hisse Oranı %25, Yapılandırılacak Borç Tutarı 400 bin TL

Ortak C; Hisse Oranı %20, Yapılandırılacak Borç Tutarı 400 bin TL

Ortak D; Hisse Oranı %15, Yapılandırılacak Borç Tutarı 60 bin TL

Ortak E; Hisse Oranı %10, Yapılandırılacak Borç Tutarı 40 bin TL

1- Ortak A; borcunu yapılandırmak isterse; yönetim kurulu üyesi olduğundan tüm borçtan sorumlu tutulur, 400 bin TL’lik borcu yapılandırmak ve ödemek zorundadır.

2- Ortak B; borcunu yapılandırmak isterse; yönetim kurulu üyesi olduğundan tüm borçtan sorumlu tutulur, 400 bin TL’lik borcu yapılandırmak ve ödemek zorundadır.

3- Ortak C; borcunu yapılandırmak isterse; yönetim kurulu üyesi olduğundan tüm borçtan sorumlu tutulur, 400 bin TL’lik borcu yapılandırmak ve ödemek zorundadır.

4- Ortak D; borcunu yapılandırmak isterse; hissesi oranında borçlandırılır (%15), 60 bin TL’lik borcu yapılandırır.

5- Ortak E; borcunu yapılandırmak isterse; hissesi oranında borçlandırılır (%10), 40 bin TL’lik borcu yapılandırır.

Ortaklar A, B ve C borçlarını yapılandırıp ödemek istediklerinde yapabilecekleri tek şey (yönetim kurulu üyesi olmayan ortaklar, kendileri borçları için yapılandırma yapmış olsalar bile) bu beş ortak yan yana gelecek, yönetim kurulu üyesi olan herhangi bir ortak yapılandırmaya başvuracak. Tüm ortaklar kendilerine düşen hisse oranında taksitlerini belirleyip, yapılandırma yapan ortağa bu parayı verecek, yapılandırma yapan ortak, günü gelen bu taksiti ödeyecek ve bu olay 36 ay 18 taksit boyunca devam edecektir.

Maalesef yapılandırma kanunu bunu emrediyor. Bu noktada bir takım sıkıntılar göz ardı edilmiş durumda.

1- İflas etmiş veya bir şekilde kapanmış bir şirketin ortakları, muhtemelen sorunlu bir şekilde ayrılmış olduklarından, bunların yan yana gelmeleri çok zor.

2- Böyle bir durumda olan eski ortaklardan herhangi biri, tek başına bütün borcu ödemek istemez.

3- Bu ortaklar bir şekilde yan yana gelip yapılandırma yapsalar bile, birbirlerine taksidi yatırmak için güvenip para vermezler. Ki bu durumda her taksit döneminde beş ortak aynı anda vezneye gidip taksidi yatırmalı.

4- Bu ortaklar şirketi batırdıklarından dolayı, hiçbir ortak “benim param var, siz de para getirin bu borcu ödeyelim” demez. Çünkü param var diyen ortak kendini zan altına sokar.

5- Ortaklar yapılandırma için anlaşsalar bile, yapılandırmayı yapan kişinin hesaplarından bloke kalkar, diğerleri devam eder. Bu şekilde diğer ortaklar da bu durumu kabul etmeyecektir.

6- Yönetim kurulu üyesi olmayan ortaklar ayrı ayrı borçlarını yapılandırmış olsunlar. Yönetim kurulu üyesi olan ortaklar da ayrıca anlaşıp, borcu yapılandırmak istediklerinde;

- Hem ortak d 60 bin TL yapılandırıp, ödeyecek.

- Hem ortak e 40 bin TL yapılandırıp, ödeyecek.

- Hem de yönetim kurulu üyesi olan diğer üç ortak, ortak d ve ortak e’nin de borçlarını da içine kapsayacak şekilde toplam borç tutarı olan 400 bin TL yapılandırıp, ödeyecek.

- Bu durumda da; mükerrer ödeme olacak. O zaman fazla ödenen parayı hangi ortak geri talep edecek.

7- Yönetim kurulu olmayan ortaklar, toplam borç üzerinden paylarını ödesinler dersek;

- Yönetim kurulu üyesi olmayan ortak D ve ortak E’nin kendi başlarına hareket etme rahatlığı varken, hiçbir artısı olmadığı halde neden beş kişilik grupla hareket etsinler?

- Diyelim ki, ortak D ve ortak E bir şekilde birlikte hareket etmeyi kabul ettiler. Bireysel olarak başvurma hakları olduğu halde başvurmadılar ve beş kişilik ortaklardan biri taksit günü kendine düşen payı ödemediğinde yapılandırma bozulacak. Yönetim kurulu olmayan ortaklar böyle bir riski göze almazlar.

Kamu alacaklarının tahsili için, müteselsil olarak herkesi borçlandırmak teorikte mantıklı gibi görünse de, pratikte yapılacak olan tahsilatları da, örnekte de anlatmaya çalıştığım gibi tahsil edilemez duruma düşürmüştür. Kendine düşen borcu ödeme imkanı olduğu halde, kapanmış şirketinin eski ortaklarına ait borcu da ödemesini, kimse kimseden beklememelidir.
Kapanmış bir şirketin ortaklarının yan yana gelerek bir kamu borcunu yapılandırıp, ödeme yapmaları da, örnekte de anlatmaya çalıştığım gibi pratikte pek mümkün görünmemektedir. Genellikle yönetim kurulu üyesi olamayan ortakların hisse payları düşük olduğundan ve kendilerine, payları oranında borç çıkarıldığından, kendileri bu borçları yapılandırırken, toplam borçtan sorumlu tutulan asıl büyük kısım hissedarlara ait olan alacaklar tahsil edilememektedir. Böylelikle çıkarılan yapılandırma kanunundan nerdeyse sadece faal şirketler ile kapanmış şirketlerin, yönetim kurulu üyesi olmayan düşük hisseli ortakları faydalanmaktadır.

Kamu alacaklarının geniş kapsamlı tahsili için;

- Kolaylaştırıcı reformlar yapılmalı,

- şirket ortaklığındaki müteselsillik bağı borcunu ödemek isteyenler için “Tek seferlik ve sadece faydalananlar için” kaldırılmalıdır. Yapılandırma süresince faydalanmayanların müteselsillik bağı tekrar kurulacak şekilde kanuni düzenleme yapılmalıdır.

- Hiçbir eski ortak, diğerinin yerine de borç ödemek istemediğinden, borcunu yapılandırıp ödemek isteyen ortaklar, tüm şirket borcundan sorumlu tutulmamalı,

- Yönetim kurulu üyesi olmayan ortaklara tanınan yapılandırma hakları, yönetim kurulu üyesi olan ortaklara da uygulanmalı,

- Yüksek oranlı alacaklar için geçmiş dönem yıllık enflasyon oranları uygulaması yerine, alacağı beş yıl, on yıl gibi uzun vadeye yayıp, taksitlendirme farkı yansıtılmalıdır.

Böyle bir yapılandırma kanunu ile özellikle geçmiş yıllardan kalan kamu alacaklarının önemli bir kısmı tahsil edilebilir seviyeye gelecektir. Eski şirketinin sadece kendine ait olan borcundan kurtulmak isteyen ve imkanı olan herkes bu fırsattan faydalanacaktır. 2018 yılı için beklenen büyük bir krizden önce yapılacak olan böyle kapsamlı bir yapılandırmada ülke hazinemize de ciddi katkılar sağlar. Mevcut yapılandırma kanunları, faal şirketler için uygun olsa da, faal olmayan çok ortaklı şirketler için hiçbir ödeme kolaylığı sağlamamaktadır.