Kalkınma planları ışığında konut sektörüne ilişkin değerlendirmeler

1963 yılında başlayan planlı döneme geçişten bu yana 11 adet Kalkınma Planı hazırlanmış ve konut piyasasının sağlıklı gelişimini hedefleyen farklı öneriler ortaya konulmuştur (Kaynak: https://www.sbb.gov. tr/kalkinma-planlari/). Özellikle, 1999 yılındaki Marmara Depremi’nin devamında hazırlanan 8nci Kalkınma Planı’nda (2001-2005) kentsel planlara uygun arsa sunumunun ve düzenli yapılaşmayı sağlayacak yöntemler ile etkin denetim, yönetim biçim ve araçların geliştirilmesi hedeflenmiştir.

 Diğer taraftan, hızlı kentleşmenin ve artan nüfusun konut ihtiyacının karşılanabilmesi için konut üretiminin ve sahipliğinin teşvik edilmesi benimsenmiştir. Ayrıca, kentleşme sürecinde tarihi, doğal, sosyal ve kültürel değerlerin korunması ve sağlıklı, güvenli, kaliteli, ekonomik konut ve çevrelerin oluşturulması amacıyla yapı ve çevre standartları geliştirilmesi öne çıkartılmıştır.

9ncu Kalkınma Planı’nda (2007- 2013) ise afetler konusu, çarpık kentleşme, kaçak yapılaşma sorunları öne çıkartılmış ve mevcut riskli yapı stokunun yenilenmesi hedeflenmiştir. Diğer taraftan, gerek 10ncu Kalkınma Planında (2014- 2018), gerekse de 11nci Kalkınma Planında (2019-2023) belirlenen konut politikalarına yönelik hedefler ise arz ve talebin sağlıklı oluşmasını ve halkın temel konut ihtiyacının karşılanmasını içermektedir.

10ncu Kalkınma Planında Belirlenen Politikalar 10ncu Kalkınma Planı’nda konut politikalarına ilişkin aşağıdaki politikalar belirlenmiştir: Afet riski taşıyan alanlar başta olmak üzere üretim ve ortak kullanım alanlarında yüksek fayda ve değer üreten, büyüme ve kalkınmaya katkı sağlayan, mekân ve yaşam kalitesini yaygın şekilde artıran dönüşüm projelerine öncelik verilecektir.

 Kentsel dönüşüm projeleri, farklı gelir gruplarının yaşam alanlarını kaynaştıran, işyeri-konut mesafelerini azaltan, şehrin tarihi ve kültürel birikimiyle uyumlu, sosyal bütünleşmeyi destekleyen bir yaklaşımla gerçekleştirilecektir.

 Kentsel dönüşümde ideal alan büyüklüğü ve bütünlüğü gözetilecek, planlama araçlarından en üst düzeyde yararlanılması sağlanacak, plan ve projelerin niteliklerini, önceliklendirme, hazırlama, uygulama, izleme, değerlendirme, denetim ve yönetişim süreçlerini tanımlayan usul ve esaslar geliştirilecektir.

Kentsel dönüşüm uygulamalarının finansmanında kamu harcamalarını asgariye indiren model ve yöntemler kullanılacaktır. Kentsel dönüşüm projelerinde yenilikçi ve katma değer yaratan sektörleri, yaratıcı endüstriler ile yüksek teknolojili ve çevreye duyarlı üretimi destekleyen uygulamalara öncelik verilecektir. Dar gelirliler başta olmak üzere, halkın temel konut ihtiyacının daha yüksek oranda karşılanması için gerekli önlemler alınacak; barınma sorununa sağlıklı ve alternatif çözümler geliştirilecektir. Kamunun, konut piyasasında yönlendirici, düzenleyici, denetleyici ve destekleyici rolü güçlendirilecek, altyapısı hazır arsa üretimi hızlandırılacaktır.

11nci Kalkınma Planında Belirlenen Politikalar Benzer hedeflerin 11nci Kalkınma Planı Konut Politikaları özel ihtisas komisyonu raporunda da yer aldığı görülmektedir: Dar gelirliler ve dezavantajlı gruplar başta olmak üzere halkın konut gereksinimi daha yeterli düzeyde ve sürdürülebilirlik ilkesi gözetilerek karşılanacaktır. Konut piyasasında gelir gruplarına göre arz ve talep dengesi dikkate alınarak konut sorununa sağlıklı ve alternatif çözümler geliştirilecektir.

 Kamunun konut piyasasında yönlendirici, düzenleyici, denetleyici ve destekleyici rolü güçlendirilecektir. Güvenli yaşam ve gereksinimleri karşılama özelliğini kaybetmiş konut stokunun sağlıklaştırılması/iyileştirilmesi sağlanacaktır. Yerleşme içinde farklı kullanım kararlarının birbiriyle uyumu, ulaşılabilirliği, bu kullanım kararlarının veya alan kullanım kararlarının birbirlerine olumlu ya da olumsuz etkileri gözetilecektir.

Son Not…

Görüldüğü üzere geçmiş dönem kalkınma planlarında ve komisyon raporlarında konut sektörüne ilişkin önemli tespitlerde bulunulmuş; bunların bir kısmının çözümü için harekete geçilmiş ama özellikle gerek kentsel dönüşüm gerekse de konuta finansal açıdan erişilebilirlik konusunda istenilen ilerleme sağlanamamıştır.

Diğer taraftan, 12nci Kalkınma Planı hazırlıkları ise son aşamaya gelmiş durumda olup, önümüzdeki aylarda TBMM’ne sunulması planlanmaktadır. Benzer görüşlerin yine ilgili Planda yer alması olası görünüyor. Umarım 2024-2028 yılları için ortaya konulacak politikaların geçmiş dönemlerden farklı olarak bu sefer hayata geçirilmesi söz konusu olur.