Kahvenin yükselen yıldızı: Vietnam

Vietnam, kahve üretiminde Brezilya'nın ardından dünya ikincisi konumunda. Ülkenin kahve kralı Dang Le Nguyen Vu, tehdit olarak gördiği Starbucks'ın kahvesine "kahve aromalı şekerli su" yorumunu yapıyor.

Yakın bir zamana kadar üretici ülkeler haritasında esamesi okunmayan Vietnam, bugün Brezilya'nın ardından dünyanın ikinci kahve üreticisi konumunda.

Robusta kahve üretiminde ise dünya birincisi olan ülke, robusta üretiminin yüzde 39'unu gerçekleştiriyor. Öte yandan, genç kuşağın şehirlere göç etmesi, üretimin geleceğini zora sokuyor.

Ülkedeki robusta kahve üreticilerinin sayısı 500 bine ulaşıyor. Vietnam, robusta çekirdeğinde  öne çıkarken, Brezilya, arabica çekirdeği üretiminde ön planda.

Son tüketicinin tercihi, daha kaliteli bir kahve çekirdeği olan arabica. Sanayiciler ise daha ucuz olduğu için robustayı tercih ediyorlar. Bu da tabii ki, robustanın daha geniş bir pazara ulaşması ile sonuçlanıyor. Vietnam'ın robusta satışından elde ettiği yıllık ciro 2.3 milyar dolara ulaşıyor. Vietnamlıların kahve içmediğini düşündüğümüzde, bu rakamın önemi daha da artıyor.

Vietnam, ABD savaşının ardından, 1973 yılında, bir tarım planı başlattı. Bu plan, pirinç, çay ve robusta üretimini temel aldı. 2000 yılına geldiğimizde ise, ülke, robusta üretiminde dünya ikincisi olmayı başardı. 

1994 yılında ABD ambargosunun kalkması ile, ülkede tamamen yeni bir dönem başladı. Bu tarihten itibaren çokuluslu şirketler, Vietnam kahvesi kullanmaya başladılar. Vietnam, bugün robustada dünya birincisi.

"Kahve aromalı şekerli su"

ABD'nin Vietnam'daki askeri müdahalesinden 40 yıl sonra bugün, iki ülke arasında yeni, ama çok daha yumuşak bir çatışmanın sürdüğünü söylemek mümkün: Kahve savaşı.

Kahve zinciri Starbucks'ın Vietnam'daki ikinci mağazasını açması sonrasında, Highlands Coffee gibi yerel oyuncular, yeni pazarlama stratejileri geliştirmeye koyuldular.

Starbucks Vietnam'daki ilk mağazasını açtığında ise, ülkenin kahve kralı Dang Le Nguyen Vu çok sert bir tepki göstermiş ve Reuters'a yaptığı açıklamada, Starbucks'un kahvesine yönelik, "kahve aromalı şekerli su" yorumununda bulunmuştu.

Vietnamlı kahve markası Trung Nguyen'in kurucusu olan Dang Le Nguyen Vu, Starbucks'un en büyük düşmanlarından birisi. Starbucks'ın küresel bir marka olması ve Çin-Asya Pasifik bölgesinde 3 bin 300'ün üzerinde mağazaya sahip olması, bu düşmanlığın temel nedenleri. Bu arada The Coffee Bean & Tea Leaf; Gloria Jean’s; Dunkin' Donuts da Vietnam pazarına giren ve yerel kahve zincirlerinin keyfini kaçıran markalar arasında.

Ülke genelindeki kahve rekabetine bakacak olursak; Trung Nguyen markasının sesi yüksek çıksa da, rekabet gücü çok fazla değil. Fiyat ve kültür olarak Starbucks'ı andıran Highlands Coffee'nin ise Vietnam genelinde 80 bölgede mağazası var.

Genç işgücü kahve üretmek istemiyor

Bu tablonun diğer tarafında ise, yabancı şirketlerin Vietnam'ın kahve geleceğine yönelik endişelerinin olduğunu görüyoruz.

Bunların başında gençlerin köy yaşamını bırakıp, şehirlere göç etmeye başlamaları geliyor. Kırsal işgücünü önemli derecede yazıflatan bu göç, kahve üretimini olumsuz etkiliyor.

90'lı yıllarda en büyük robusta üreticisi olan Fildişi ve Kamerun da aynı sıkıntıyı yaşadılar ve ülkeler robusta üretimi liderliğini kaybettiler.

Vietnamlı gençler şehir yaşamını tercih etmekte haksız görünmüyorlar aslında. Yaklaşık bir hektarlık alanda kahve çekirdeği üretimi gerçekleştiren üç kişinin yıllık geliri 3 bin euro civarındayken; fabrika işçisinin yıllık geliri 5 bin euroya ulaşıyor.

Bir diğer sorun,  ormanların tarım alanına dönüştürüldüğü Vietnam'da, kahve üreticilerinin aynı zamanda yaşamlarını sürdürebilmek için sebze-meyve yetiştirmek zorunda olmaları. Dolayısıyla, kahve üretimini genişletmek mümkün olamıyor.

Ülke genelinde 3 hektardan daha büyük toprak işletmesine izin verilmemesi de önemli bir engel.

Sektörün geleceğini olumsuz etkileyen unsurlardan bir diğeri, robustayı üreticilerden alıp, sanayicilere satan aracılar. Düzenin tamamını kontrol eden bu aracılar, kurdukları düzen sayesinde, fakir köylülerin sırtından büyük paralar kazanıyorlar. Aracılar ve köylüler arasındaki bu durum, gıda sektörü devlerinin de pek hoşuna gitmiyor. Süregelen yolsuzlukları engellemeye çalışan şirketler, üreticilerin leyhine işleyecek girişimlerini artırıyorlar.

Nestlé, Mondelez gibi dev markalar, ya da bazı kalkınma ajansları, yerel otoriteler yoluyla üreticilere ulaşıyorlar ve onlara toprak alanını büyütmeden, üretimi nasıl artıracakları yönünde eğitim veriyorlar. Örneğin Le Point'da yer alan habere göre, Mondelez, 2020 yılına kadar üreticilerin eğitimi için 200 milyon dolar yatırım yapmayı planlıyor. Dünya Bankası da üreticilere milyonlarca dolar destek sağlıyor.   

Vietnam'dan kahve rakamları

. Dünyanın birinci robusta kahve üreticisi ve ihracatçısı

. Dünyanın ikinci kahve üreticisi ve ihracatçısı

. Ülkede 500 bin kahve üreticisi var

.  571 bin hektarlık alanda kahve üretimi gerçekleştiriliyor

.  2012'de 1 milyon 760 bin ton kahve üretildi

.  2012'de kahve üretiminde 2.3 milyar dolar ciro elde edildi.