“Kahraman bakal” kaybetmiş
Oyun geçen yüzyılın son çeyreğinde oynanmıştı. “Kahraman Bakkal süpermarkete karşı.”İPSOS’un 1997 yılından bu yana 13 bin hanede gerçekleştirdiği Hane Halkı Tüketim Endeksi’nin sonuçları, “Bakkal amcaların” perakendede hızlı tüketim harcamaları içindeki paylarının yüzde 11’e düştüğünü ve kaybettiklerini gösteriyor.
Buna karşılık perakende alışverişin, ulusal ve yerel zincirlerle, tekil süpermarketlere ve indirim mağazalarına kaydığı görülüyor.
Araştırmanın ortaya koyduğu bir diğer sonuç da, tüketim harcamalarındaki payları yüzde 50’nin üzerine çıkan ulusal yerel zincir mağazalar ve tekil süper marketlerin paylarını azaltıcı yeni bir uygulamanın gündeme gelmesi ve hızla yayılıyor olması. Bu yeni perakende alanı “indirim marketleri” hızla yayılmaya devam ediyor. Şimdiki payları yüzde 14 olan bu grubun payının önümüzdeki dönemde de hızla aratacağı düşünülüyor.
İPSOS araştırması 2013 yılında cari fiyatlarla yüzde 9, sabit fiyatlarla yüzde 2 oranında hane halkı tüketim endeksinde artış olduğunu ortaya koyuyor. Bu da bu oranın büyümenin altında olduğunu gösteriyor. Aralık ayı verileri ise yüzde 3 daralmayı ortaya koyuyor. Bunda iki etken söz konusu. 17 Aralık operasyonuyla birlikte başlayan ekonomik daralma süreci, bunlardan birisi, diğeri ise BDDK’nın düzenlemeleriyle taksitlendirmelere getirilecek olan uygulamanın psikolojik etkisi. Araştırmanın değerlendirmesinde de Aralık’taki daralmaya dayalı olarak bu iki unsurun altı çiziliyor. Bir başka altı çizilen konu ise üst ve üst orta gelir gruplarının harcamalarında azalan bir trend söz konusu değilken, tüketime aç alt gelir gruplarının tüketime katılmalarının düşük olduğu.
Bu araştırma sonuçlarından çıkarabileceğimiz bir önemli olumlu sonuç, perakende alışverişte kaydın arttığı, kayıtdışılıktan uzaklaşıldığı. Bunu iki nedenle gözlemliyoruz. Biri marketler ve market zincirlerindeki alışverişlerin tümünün fişli ve kayıtlı olması. Bir diğeri bu alanlarda alışveriş yapan tüketicilerin yarıdan çoğunun nakit para yerine kartla alışveriş yapmaları.
Bütün bunlar hane halkı hızlı tüketim harcamalarında perakende alanında son yıllarda büyük bir değişim olduğunu ve bunun sürdüğünü gösteriyor. Buna direnmek isteyen geleneksel bakkallık yapısının bile Trabzon örgütlenmesi örneğinde olduğu gibi yeni yollar arayarak kendi değişimlerini gündeme getirdiklerini görüyoruz.
İPSOS’un gelenekselleşmiş araştırmasını yakından izlemek, bizim bu değişimi daha net izlememize ve görmemize yardımcı olacaktır.