Kağıt krizi için fırsat: Daralan dünya piyasalarında boşa çıkan makineler

Yükselen dolar kuru nedeniyle Türkiye gazete kağıdı piyasasında yaşanan ürkütücü hareketlilik, alarm zilleri çalarak devam ediyor. Metrekaresi 45 gram olan kağıdın tonu, Çin ve Hindistan piyasalarındaki aşırı talebin de etkisiyle 900 dolara tırmanmış durumda. Bu maliyetin altından kim, nasıl kalkacak?

Gazete kağıdı fiyatları sonuçta arz ve talep kanununa göre belirlenmekte. Bir de, Türkiye ile iş yapan firmalar, maalesef kendi aralarında anlaşarak fiyatı yüksek tutabilmekteler. Aynı durum Hindistan ve Çin için de geçerli. Türkiye'ye kağıt satan Rus firmalarının başında, JSC Volga ve Finlandiya sınırında bulunan Kondopoga fabrikaları geliyor. Ancak, Kondopoga son zamanlarda krize girdiğinden meydan Volga'ya kalmış durumda.

Piyasalarda son durum ve fiyatlar

Avrupa’nın en büyük kağıt üreticisi olan Fin’li UPM ile Fin-İsveç ortak şirketi olan Stora-Enso, gazetelerin tiraj aldığı Çin ve Hindistan’dan gelen yüksek talep nedeniyle, ikinci baharlarını yaşıyor. Bu iki firma, adeta borsa gibi, fiyat oluşumlarını kontrol ediyor. Ne var ki, son yıllarda Amerika’daki basılı gazetelerde reklamların azalması sonucu sayfa sayılarının düşmesi nedeniyle, her iki firma bazı ülkelerdeki, özellikle Kanada'daki üretim tesislerinde bazı makineleri durdurup devreden çıkardı.

Bu, Türkiye için bir fırsat sunabilir; açıklayacağız.

Son zamanlarda Türkiye’deki gazeteler, baskı makinelerinin son teknolojiye sahip olmaları nedeniyle, artık metrekaresi 52 veya 48.8 gram yerine 45 gramlık kağıt kullanıyordu.
Rus Volga da gelişmiş bir teknoloji kullandığından, İsveç ve Finlilere ayak uydurmuştu ve onların verdikleri fiyatlarla yarışabiliyordu. Ülkelere ve yıllık kontratlara göre fiyatı değişken bir hale gelmiş olan 45 gramlık kağıt, halen Almanya’da 475 euroya satılıyor.
Hindistan teslim tonunun fiyatı ise 800-850 dolar civarında.

Boştaki makineler ve Mondi olanağı...

Türkiye için neler yapılabilir?

Yeni bir kağıt fabrikası kurmak, misafir süreli çözüm olmaz: Bu konuda uzmanlaşmış olan Avusturya Voestalpine ile Finli Valmet Oy'a makine sipariş edilmesi ve bunların kurulması, iki yılı aşar.

Fin firmalarının yanı sıra özellikle Kanada’da, Amerikan gazetelerindeki reklamların azalması nedeniyle, yukarıda değindiğimiz gibi kağıt makinelerinin bir kısmı durdurulmuş vaziyette... Fırsat, işte burada: Böyle boşa çıkmış bir makinenin revize edilerek kurulması, eğer su ve enerjisi bol bir yer bulunabilirse, çok kısa sürede gerçekleşebilir.

Güney Afrika’nın dev kağıt fabrikası grubu Mondi’nin, Ege Bölgesi'nde ambalaj sanayiine yatırımları var. Mondi ile işbirliği olanakları araştırılabilir.

Batı’daki gibi acil devlet desteği gerekli

Kısa vadede, yerli kağıt imali gerçekleşene kadar, bir sübvansiyon sistemi geliştirilebilir. Bunun örneklerini Fransa, İsveç ve Norveç'te görmek mümkün. Amaç yerel basın ile küçük tirajlı gazetelerin yaşamasını sağlamak ise devlet eliyle bazı kolaylıkları devreye almayı bir an önce düşünmeliyiz.

ABD posta sisteminden bir örnek verelim: Gazetelerin gönderilme masraflarından kaynaklanan yükü azaltmak aracıyla uygulanan bir sistem var. Buna göre, her gün yayıncılardan gazetedeki reklam ve haberlerin oranı isteniyor. Reklam kısmı devre dışı bırakılıp haber bölümleri göz önünde bulundurularak sübvansiyon miktarı belirleniyor ve bu miktar o gazetenin posta bedelinden düşülüyor. Nihai bir çözüm bulunana kadar, Türkiye’de de ülke ve basın camiamızın koşulları göz önüne alınarak bunun gibi teşvikler uygulamaya konulabilir.

İşte kağıt maliyeti; Altından kim kalkar?

Şu andaki piyasa fiyatı olan 900 dolar/ton ile ortalama dolar kuru olarak da 6.50 TL’yi baz alalım... Bu takdirde, metrekaresi 45 gram olan kağıda, 56 cm boyunda basılacak 16 sayfalık bir gazetenin sadece kağıt bedeli, 64.3 kuruş eder... 24 sayfalık gazetede ise kağıdın maliyeti 1 lira 7 kuruşu bulur. Yüzde 12 asgari iade ile yüzde 8 oranında baskıdaki bozuğun maliyetini de eklersek; 16 sayfanın sadece kağıt maliyeti 77.2 kuruşa çıkar... 24 sayfada ise kağıt maliyeti 1 lira 28 kuruşa ulaşır. Daha bunun mürekkebi, kalıbı, makinenin yedek parçaları var, şusu busu var ki oralara hiç girmiyoruz.

Bu şartlar altında 16 sayfanın üzerine çıkıldığında, gazetenin satış fiyatı kaçınılmaz olarak çok artacaktır. Bu da kuşkusuz, alım gücü zaten sarsılmış toplumumuzda tiraj sorununu daha da ciddiyetle gündeme getirecektir. Bu yüzden bazı yayıncılar, Habertürk'ten esinlenerek sadece dijital yayıncılığa başlayacaklar ve işten çıkarılmalar olağan hale gelecektir.

Kağıt sorununa ilişkin, hükümetle birlikte çareler üretmek, gazete yönetimleri için yaşamsal aciliyet taşıyor.