Jackson Hole kurtarıcı ol(a)madı
Piyasalarda moraller iyice bozulup kafalar iyice karışınca her olasılığı büyük kurtarıcı olarak görme temayülü güç kazanıyor. Jackson Hole toplantısı da böyleydi. Geçen sene yaptığı gibi Fed Başkanı Bernanke üçüncü parasal genişlemeyi ima edecekti. Bu da yeni bir hikaye olarak borsalara rali yaptıracak ve gün (diyelim bir altı ay daha) kurtarılmış olacaktı.
Bernanke esasında gayet yerinde bir konuşma yaptı. Öncelikle durumun beklediklerinden daha kötü olduğunu söyledi: Amerikan ekonomisinin aldığı darbe büyüktü ve toparlanma beklenenden daha yavaş ilerliyordu. Sonrasında, Amerikan ekonomisinin bu durumdan kurtulacak potansiyele sahip ekledi.
Peki Amerikan ekonomisi nasıl kurtulurdu? Bernanke konşmasında bunun için Amerikan merkez bankasının tek başına yeterli olamayacağını söyledi. Bir merkez bankası döngüsel (kısa dönemli) ekonomik hareketlere karşı tedbirler alabilirdi ancak bir enonominin uzun vadeli/yapısal sorunlarına karşı para politkalarının kullanımı sonuç vermezdi.
İktisatçıların bu argümanlara karşı çıkması beklenemez. Fizikteki enerjinin sakınımı kanununu hatırlayalım. Bir "sistemdeki" toplam enerjinin formları değişse de toplamı değişmez. Sistemdeki enerji miktarını ancak sistem dışından ekleme veya çıkarmalara değiştirebilirsiniz. Fizikte olduğu gibi ekonomide de hokus pokus ile reel sonuçlar elde edemezsiniz. Bernanke konuşmasının sonunda diğer aktörleri (kamuyu) göreve çağırdı: maliye politikaları, eğitim politikaları ve diğer düzenlemelerin elden geçmesi gerektiğini söyledi.
Daha önce de bu köşede ele aldık; Amerika'nın /(ya da benzer durumda olan herhangi bir ülkenin) içinde olduğu durumdan çıkması için iki yol var. Birincisi; reel kaynaklar ile kamu maliyelerini uzun dönemli olarak düzeltmek. Yani daha yüksek vergi toplayacaklar ve borç/GSYİH oranını düşürmek. Tabi, dünyan en düşük vergi toplayan ülkelerinden biri olsa da, Amerika'da vergileri yükseltmek siyasi açıdan zor. Dahası, vergi yükünün artması kısa vadede zaten kırılgan olan büyümeyi vurabilir. İkincisi yeni bir "büyüme hikayesi" ile verimlilikleri artırıp GSYİH'yı büyütmek, gelir üretmek ve dolayısıyla kamu ve hanehalkı borcunun gelire oranını düşürmek.