İzmir İktisat Kongresi

Cumhuriyet döneminde iktisadî gelişmenin devlet desteğiyle yaratılacak bir Türk müteşebbis sınıfına dayandırılacağı İzmir‘de toplanan 1923 İktisat Kongresi'nde açıklığa kavuşmuştu.

 İktisat Kongresi’nin 2 temel hedefi vardı. (1) Tüccar, sanayici, çiftçi ve işçilerin sorunlarını ve isteklerini belirlemek, bu kesimlerin siyasî kadro ile bütünleşmesini sağlamak. (2) Yabancı sermaye çevrelerine ekonominin gelecekte alacağı biçimi ortaya koymak.

Kongre toplantıları 17 Şubat-4 Mart 1923 tarihlerinde İzmir'de yapıldı. Toplantılara tüccar, sanayici, işçi ve çiftçi sınıflarının temsilcilerinden oluşan 1135 delege katıldı

Kongre sonuçları "Misak-ı İktisadî" ve "Çiftçi, tüccar, sanayici ve işçi gruplarının iktisadî esasları" başlığı altında iki grupta toplandı.

Misak-ı İktisadî esasları iktisadî bir niteliğe sahip değildi. Bir temenni metni niteliğine sahipti. Bu metinde ilgi çekici bir madde yabancı sermaye ile ilgili olanıydı. Bu maddede Türk dinine, milliyetine düşman olmayan yabancı sermayeye karşı olunmadığı ve her türlü ilişkide fazla aracı istenmediği belirtiliyordu.

Çiftçi, tüccar, sanayici ve işçi gruplarının iktisadi esasları ise şöyle belirlenmişti:

-Bir ticaret bankası kurulması.

-İşletilmeyen madenlerin işler hale getirilmesi ve işletme hakkının Türklere verilmesi.

-Türk  limanlarında Türk bayraklı gemilerden  başkasının ticaret yapamaması ve kabotaj hakkının Türklere verilmesi.

-Armatörlere sermaye temin edecek deniz ticaret bankalarının kurulması.

-Millî sanayinin geliştirilmesi, ticaret, tarım ve sanayii geliştirecek bir gümrük

politikasının uygulanması.

-İç sanayii dışa karşı koruyacak yeni bir gümrük tarifesinin düzenlenmesi.

-Ticaret ve sanayi odalarının yeniden örgütlendirilmesi ve yaygınlaştırılması.

-Sınaî makine ve teçhizat ithalatından gümrük alınmaması.

-Teşvik-i Sanayi Kanunu'nun sınaî gelişmeye yardımcı olacak şekilde yeniden düzenlemesi.

-Türk sanayi şirketlerinde sermayenin en az yüzde 75'inin Türklerin elinde olması.

-Devlet memurları ve askerlerin ihtiyaçlarının yerli üretimle karşılanması.

-Yerli sanayi ürünlerinin ucuz taşınması.

-Şirketlere ilişkin kuralların günün şartlarına uygun hale getirilmesi, şirket kurmanın ve işletmenin kolaylaştırılması.

Bütün bunlar himayeci ve milliyetçi bir iktisat politikasının ana yapısını oluşturmakta idi ve devletin özel teşebbüsü koruması, desteklemesi öngörülüyordu.

İzmir İktisat Kongresi’nde belirlenen bu ilkeler, Cumhuriyet dönemi iktisat politikalarının esasını teşkil etti.

Daha sonra 1981 ve 1992'de "2. ve 3. İzmir İktisat Kongreleri" yapıldı. 2004 yılında yapılan ve 1923 İzmir İktisat Kongresi'nin devamı olduğu "iddia edilen" 4. kongrenin ismi değiştirildi. "Türkiye İktisat Kongresi" oldu.

Bugün İzmir’de “Beşinci İzmir İktisat Kongresi” toplantıları başlıyor.

5. İzmir İktisat Kongresi’nin ana teması “Küresel Yeniden Yapılanma Sürecinde Türkiye Ekonomisi” olarak belirlendi.

Kongrede, küresel ekonomik gelişmeler ışığında Türkiye’de uygulanması gereken politikalar tartışılacak.