İthalattaki miktar ve fiyat artışı öngörülene şimdiden fark atmaya başla

İthalatın miktar ve fiyatında ocak ayında ortaya çıkan artış, yılın tümünde öngörülen düzeye fark attı. Miktar ve fiyattaki bu artışın doğal sonucu olarak nominal artış da yıllık öngörünün çok üstüne çıktı.

Orta vadeli programda bu yılki ithalatın yüzde 12.4 artması öngörülmüştü. Bu artış ağırlıklı olarak miktar artışından kaynaklanacaktı. DPT, bu yıl ithalat miktarının yüzde 8.7 artacağını, fiyattaki artışın ise yüzde 3.5'te kalacağını öngörüyordu. Böylece nominal artış yüzde 12.4 düzeyinde gerçekleşecekti. Ancak, ocak ayında ithalatın hem miktar, hem de fiyatındaki artışta DPT'nin yılın tümü için öngördüğü düzeylerin çok üstüne çıkıldı.

İthalatın miktarı ocak ayında geçen yılın aynı ayına göre yüzde 31.3 gibi çok yüksek bir oranda artış gösterdi. İthalat fiyatı ise ocakta yüzde 9.9 oranında arttı. Yani, hem miktar, hem fiyat endeksi açısından yıla çok hızlı bir giriş yapılmış oldu.

İthalatın miktar ve fiyatı öngörülen düzeye fark atınca, nominal artış da aynı paralelde öngörüleni çok geride bıraktı. Nominal ithalat, yüzde 12.4'lük öngörüye karşılık ocak ayında yüzde 31.3'ü miktardan, yüzde 9.9'u fiyattan kaynaklanmak üzere tam yüzde 44.3'lük bir artış gösterdi.

Fiyat artışı daha da hızlanabilir

Geçen yılın tümünde ithalat miktarı yüzde 20.8, ithalat fiyatı ise yüzde 9 oranında artmıştı. Ocak ayındaki miktar artışı yıllık öngörünün de, geçen yılki düzeyin de çok üstünde. Ne var ki, ekonomide ortaya çıkması kaçınılmaz görülen yavaşlamanın etkisiyle miktar artışının ocaktaki düzeyini koruyacağını kimse beklemiyor.

Ancak, bu köşede 15 Şubat'ta da dikkat çektiğimiz gibi, bizi bekleyen asıl tehlike miktar artışı değil, fiyatta ortaya çıkması muhtemel artış.

Ocak ayındaki miktar ve fiyat artışının sektörlere göre çok farklı oluştuğu dikkat çekiyor. İthalatta en büyük sektör imalat sanayi. Bu sektördeki ithalatın miktarı ocak ayında tam yüzde 36 arttı. Ancak, imalat sanayindeki ithalatın fiyatındaki artış yüzde 5.7'de kaldı.

İmalattan sonra ikinci sırada bulunan madencilik ve taşocakçılığı sektöründe ithalatın miktarı yüzde 18.5, fiyatı yüzde 20.2 artış gösterdi. Madencilik ve taşocakçılığı kapsamında bulunan ham petrol ve doğalgaz kaleminde ise ocak ayında miktar endeksi yüzde 19.5, fiyat endeksi yüzde 19.3 oranında arttı.

Daha önce de vurguladığımız gibi, özellikle ham petrol fiyatlarının getireceği hiç hesapta olmayan yük ve dünyadaki genel fiyat düzeyinin ham petrol kaynaklı yükselmesi yüzünden ithalat fiyatlarındaki artış, öngörülenin çok çok üstüne çıkacak. Ya da başka bir şekilde ifade edersek, ithalat fiyatlarındaki artışı DPT'nin öngördüğü gibi yüzde 3.5 düzeyinde tutmak kesinlikle mümkün olmayacak.

Bir ay önce dile getirdiğimiz görüşü koruduğumuzu belirtelim. İthalat miktarında yılın tümündeki artışın en iyi olasılıkla yüzde 10'lara indirilebileceğini söylemek mümkün. Fiyat artışı ise yüzde 3.5'lik öngörüye karşılık en iyi olasılıkla yüzde 15'e yaklaşacakmış, hatta bu düzeye çıkacakmış gibi görünüyor. Miktar ve fiyatta bu düzeylerde artış olması halinde, nominal ithalat artışı da yüzde 25'i bulacak.

İhracatın miktarı

Ocak ayında tahmin edilenden yüksek gerçekleşen ve geçen yıla göre yüzde 22 artan ihracatta, miktardaki artış dikkat çekti. Ocak ayı ihracatının fiyatı, yılın tümü için öngörülen yüzde 7.1 düzeyinde gerçekleşti. İhracatın miktarında ise ocak ayında yüzde 14 artış oldu. Oysa ihracat miktarının yılın tümünde yüzde 6.1 artacağı öngörülmüştü. Miktarda tahminleri aşan bu artış sayesinde nominal büyüme yüzde 22'yi buldu. 

Ticaret açığında rekora doğru

İthalatın ocak ayında yüzde 44 gibi çok yüksek bir oranda artması, ancak ihracat artışının ithalatın yarısı düzeyinde kalması, dış ticaret makasının iyice açılmasına yol açtı. Ocak sonu itibariyle yıllık ihracat yaklaşık 116 milyar dolar, ithalat ise 191 milyar dolar olarak gerçekleşti. Böylece ocak ayı itibariyle yıllık dış ticaret açığı 75 milyar doları buldu.

İhracat da, ithalat da yıllık bazda en yüksek düzeyde bulunmuyor. Hem ihracat, hem de ithalatta 2008 yılının ortalarında çok daha yüksek rakamlar oluşmuştu. 2008 yılının ağustos, eylül ve ekim aylarındaki dış ticaret açığı da bu yılın ocak ayındaki açıktan daha yüksekti.

Yıllık dış ticaret açığında Cumhuriyet tarihinin rekoru 76.1 milyar dolarla 2008 yılının ağustos ayında kırılmıştı. Bu yıl ocakta oluşan açık ise 75 milyar dolar; yani arada yalnızca 1.1 milyar dolar kaldı. Çok büyük olasılıkla şubat sonunda oluşacak rakamla yıllık bazda rekor kırılmış olacak. İthalatın fiyatında beklenen hızlanmayla birlikte bu eğilim şubattan sonraki aylarda da devam edecek.

Yıllık açık 100 milyara ulaşır mı?

DPT dış ticarette 2011 yılı hedeflerini, doğal olarak 2010 gerçekleşme tahminine göre belirledi. Biz, hedef oranları 2010 gerçekleşmesine uygulayarak 2011 hedeflerini bir anlamda revize ederek yeniden belirledik. Buna göre, ihracat 130, ithalat yaklaşık 210 milyar dolar olarak öngörülmüş oluyor. Ancak, ithalattaki artışı yüzde 12.4'te tutmak neredeyse olanaksız. İthalat bu yıl yüzde 10 miktar, yüzde 15 fiyat artışıyla yaklaşık yüzde 25 büyüdüğü takdirde, yılsonunda 230 milyar dolarlık bir gerçekleşme görebiliriz.

İthalatın 230 milyar doları bulması, ihracatın ise 130 milyar düzeyinde gerçekleşmesi, bizi 100 milyar dolarlık bir ticaret açığına götürecek. Bu düzeyde bir ticaret açığı da 65-70 milyar dolar arası bir cari açık anlamına gelecek.