İthal eşyası hasıla transferi ve gümrük

İthal eşyasının gümrük idaresine beyan edilecek kıymeti, Gümrük Kanunu’nunda eşyanın satış bedeli olarak tanımlanmış bulunuyor. Satış bedeli, Türkiye’ye ihraç amacıyla yapılan satışta gerekli düzeltmelerin de yapıldığı, fiilen ödenen veya ödenecek fiyattır. İthal eşyasının tekrar satışı veya diğer herhangi bir şekilde elden çıkartılması veya kullanımı sonucu doğan hâsılanın doğrudan veya dolaylı olarak satıcıya intikal eden kısmının’ gümrük kıymeti karşısındaki durumu sorun olarak şirketlerimizin karşısına çıkıyor.

Hâsıla transferleri
Satış bedeli yöntemine göre kıymetin belirlenmesinde gümrük kıymetine ilave edilmesi gereken kıymet unsurları Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) anlaşmalarında da belirtilmiş bulunuyor.

Buna göre; ithal eşyasının tekrar satışı veya diğer herhangi bir şekilde elden çıkartılması veya kullanımı sonucu doğan hâsılanın doğrudan veya dolaylı olarak satıcıya intikal eden kısmının eşyanın gümrük kıymetine dahil edileceği belirtiliyor. 

Burada ithal eşyasının satışından elde edilen gelirin satıcı ve alıcı arasında paylaşılması söz konusudur. Eşyayı satan kişi, ithalatçının eşyayı satmasından veya başka türlü kullanımından pay almaktadır. Bu sebeple “hâsıla transferi” kavramı yerine “gelirden pay”(1) ifadesi de kullanılabiliyor. 

Hâsıla, gümrük kıymeti belirlenmekte olan eşya için sözleşmeden doğan bir anlaşma gereği satıcıya doğrudan ya da dolaylı olarak ödenen ve patent, ticari marka ya da telif hakkına ilişkin ödemelerin dışında kalan ödemelerdir. Ayrıca, alıcı tarafından satıcıya yapılan kar payı ya da diğer benzeri ödemelerle karıştırılmaması gerekir. Buradaki en önemli ayrım ödemenin ithal eşyası ile ilgili olması durumudur. Bunun için de alıcı ve satıcı arasındaki ilişkinin ve alım satım sözleşmeleri önem taşıyor.

Bazı durumlarda gümrük kıymetine ilave edilmeyi gerektirmeyen hâsıla transferleri de söz konusu olabilir. Buna birkaç örnek verilecek olursa;
- Satıcının, aralarındaki ilişki sebebiyle alıcının firmasına ait toplam kar veya hasıladan pay sahibi olması sebebiyle yapılan ödemeler,
- Alıcının, satıcıya kar payı (temettü) veya genel gelirine dayalı ödemeler şeklinde tanıdığı haklar ile ilgili ödemeler,
- Grup firmalarında sıkça görülen mali hizmet ve kar transferlerine ilişkin ödemeler,
- Çoğaltma ve yeniden sunma hakları ile ilgili ödemeler,
- Sadece ithal edilen eşyadan tamamlayıcı işlem ve işçilik sonucu elde edilen ürünler ile ilgili olarak yapılan ödemeler,

Hâsıla transferi ile ithal eşyasının yeniden satışı sonucu ortaya çıkan hasılat, ciro veya kar üzerinden ödenen royalti ya da lisans ücretlerinin de doğru bir şekilde birbirinden ayrılması şarttır. Royalti ya da lisans ücretleri kapsamında olan ödemelerin DTÖ/Anlaşmasının başka hükümleri kapsamında değerlendirilmesi gerekiyor.

Bilindiği gibi satış hasılası, ciro veya kar üzerinden yapılan bu tür ilave ödemeler ithalat sırasında bilinemeyebiliyor. Bu durumda şirketlere tavsiyemiz, Gümrük Kanunu’na göre istisnai kıymet beyan yapılmasıdır. Gümrük ve Ticaret Başmüfettişi Haldun Yağan konuyu detaylı olarak Gümrük Dünyası Dergisi’nde işlemiş bulunuyor.