Celal ÖZCAN

Sosyal güvenlik mevzuatına göre işverenlerin ve sigortalıların ödeyecekleri primler, sigortalının prime esas kazancı esas alınarak, belirli oranlar dahilinde hesaplanmaktadır. Prim oranları ise, sigorta türlerine göre değişkenlik göstermekte ve kural olarak tek bir oran üzerinden prim kesilmemektedir.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda da, güvence sağlanan risklere ve sigorta kollarına bağlı olarak birden çok prim türü öngörülmüştür. Bu çerçevede, 1 Eylül 2013 tarihinden önceki dönemde kısa vadeli sigorta kolları prim oranı, sabit rakam olmayıp iş yerinde yapılan işin iş kazası ve meslek hastalığı bakımından gösterdiği tehlikenin ağırlığına göre yüzde 1 ilâ yüzde 6,5 arasında olmak üzere, iş yeri bildirgesinde belirtilen faaliyet konusuna bakılarak SGK tarafından belirlenmekte ve bu primin tamamı işverence ödenmekteydi.

Ancak, 6385 sayılı Kanun'un 9'uncu maddesi ile 5510 sayılı Kanun'un 81'inci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi değiştirilmiş ve bu değişikliğe bağlı olarak da 5510 sayılı Kanun'un 83 ve 84'üncü maddeleri yürürlükten kaldırılmıştır.

Yapılan düzenleme sonucunda, 4/a (SSK) kapsamında sigortalı çalıştıran işverenlerin, kısa vadeli sigorta kolları prim oranı 1 Eylül 2013 tarihinden itibaren tüm iş kollarındaki iş yerleri için yüzde 2 olarak sabitlenmiştir.

NACE kodunun önemi

Kısa vadeli kolları prim oranı tüm iş kolları için sabitlendiğinden, iş kolu kodunun hatalı olup olmaması SGK’ya eksik veya fazla prim ödenmesi yönünde herhangi bir risk doğurmamaktadır.

Ancak, 30 Haziran 2012 tarihinde yürürlüğe giren 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili pek çok yükümlülük getirilmiş ve yükümlülükler bakımından da iş yerleri “az tehlikeli”, “tehlikeli” ve “çok tehlikeli” şeklinde sınıflandırılmıştır.

İş sağlığı ve güvenliği yönünden iş yerlerinin hangi tehlike sınıfına girdiği ise, SGK Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesi dikkate alınarak, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılan İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İş yeri Tehlike Sınıfları Tebliği’ne göre belirlenmektedir.

Dolayısıyla, SGK tarafından iş yerleri için belirlenmiş olan iş kolu kodu ve tehlike sınıfının doğru olması iş yerinin iş sağlığı ve güvenliği yükümlülükleri açısından önem taşımaktadır.

NACE Kodunun Belirlenmesi

SGK’nın 2014/Ocak ayından itibaren geçtiği uygulamaya göre, iş yerinin NACE kodunun ne olduğu, hangi tehlike sınıfına girdiği ve kısa vadeli sigorta kolları prim oranının ne olduğu işverenler tarafından İş yeri Bildirgesi ekinde verilen Vergi Levhasındaki NACE kodu dikkate alınarak belirlenmekte ve işverene tebliğ edilmektedir.

Dolayısıyla, gerek 2014/Ocak ayından itibaren tescil edilen, gerekse daha önceki tarihlerde tescil edilmiş olan iş yerleri için SGK tarafından belirlenmiş olan NACE kodu ve tehlike sınıfının, iş yerinde yapılan asıl işin niteliğine uygun olup olmadığının kontrol edilmesi ve herhangi bir hata varsa SGK’ya itiraz edilmesi gerekmektedir.

NACE Koduna itiraz

İş yerine SGK tarafından belirlenmiş NACE kodu ve tehlike sınıfı iş yerinde yapılan asıl işin niteliğine uygun değilse aşağıda belirtilen prosedürün izlenerek itiraz edilip, düzeltilmesi gerekmektedir.

a- İşverenin vergi mükellefiyetinin bulunması durumunda;

İşverenin vergi mükellefiyeti varsa ve e-Vergi Levhasında kayıtlı iş yeri adresi ile SGK’da tescilli iş yeri adresi aynı ise, bir dilekçe ekinde vergi levhasının SGK’ya verilerek, vergi levhasında yazılı olan NACE koduna göre gerekli düzeltme işleminin yapılmasının istenmesi gerekmektedir.

İşverenin vergi mükellefiyeti olmasına ragmen, e-Vergi Levhasında kayıtlı iş yeri adresi ile SGK’da tescilli işyeri adresi farklı ise, bu durumda öncelikle işveren tarafından iş yerinin bağlı olduğu vergi dairesinden NACE kodunu gösterir resmi yazı/belge (örneğin vergi yoklama tutanağı) alınıp, bir dilekçe ekinde bu resmi yazı/belgenin SGK’ya verilerek, resmi yazı/belgede yazılı olan NACE koduna göre gerekli düzeltme işleminin yapılmasının istenmesi gerekmektedir.

b- İşverenin vergi mükellefiyetinin bulunmaması durumunda;

İşverenin vergi mükellefiyetinin bulunmaması (“e-vergi levhası” ekranında kaydı bulunmayan) durumunda, bir dilekçe ile iş yerinde yapılan asıl işin niteliği açıklanarak ekinde varsa iş yeri açma ve çalışma ruhsatı, sözleşme, tutanak vb. sunulmak suretiyle yine SGK’ya itiraz edilmesi gerekmektedir.

SGK bu durumda, işverenin itiraz dilekçesinde belirttiği açıklamalar ve iş yeri dosyasında yer alan iş yeri bildirgesi, denetim raporu, tutanak, resmi yazı, v.b. belgelere bakarak İş kolu Kodu İtiraz Komisyonunca NACE kodunu belirlemekte ve alınan karar doğrultusunda gerekli düzeltme işlemlerini yapmaktadır.

NACE kodunun Komisyonca belirlenememesi halinde ise, NACE kodunun tespiti amacıyla durum Sosyal Güvenlik Denetmenlerine intikal ettirilmekte ve denetim raporu sonucuna göre gerekli işlemler yapılmaktadır.

Sonuç olarak; yapılan yasal değişik sonucunda 1 Eylül 2013 tarihinden itibaren tüm iş kolu ve tehlike sınıfındaki iş yerleri için kısa vadeli sigorta kolları prim oranı yüzde 2 olarak sabitlenmiş ise de, SGK tarafından belirlenenen işkolu ve NACE koduna göre iş yerlerinin “az tehlikeli”, “tehlikeli”, “çok tehlikeli” sınıflardan hangisine girdiği tespit edildiği ve iş sağlığı ve güvenliği yükümlülükleri de bu tehlike sınıflarına göre belirlendiğinden, iş yerlerin bu yükümlülüklerinin doğru olması ve olası bir denetimde cezalı bir duruma düşmemek için iş yeri NACE kodlarının iş yerinde yapılan asıl işin niteliğine uygun olup olmadığının kontrol edilmesi ve hatalı bir durum varsa SGK’ya gerekli düzeltme işlemlerinin yapılması için itiraz edilmesinde fayda vardır.