İşveren yemek yardım ödemelerindeki SGK istisnası nasıl geri alınabilir?

EY TürkiyeSosyal Güvenlik ve İş Mevzuatı Hizmetleri Lideri  Dr. Hakkı Demirci

İşverenler tarafından ça­lışanlara sağlanan yemek yardımı desteği, çalışmanın karşılığından ziyade sosyal destek kapsamındaki men­faatlerin bir parçası olarak kabul edilmektedir.

Genel olarak işverenlerce işye­rinde veya müştemilatında yemek verilmemesi şartıy­la, yemek bedeli adı altın­da sigortalılara veya sigorta­lılar için üçüncü kişilere yapılan her türlü ödemelerin günlük brüt asgari ücretin yüzde 23,65’i pri­me esas kazançtan istisna tutul­maktadır. 2024 yılı ikinci yarısın­da asgari ücret değişmediğinden SGK uygulamasında yılın tama­mında yemek istisna tutarı na­kit veya kartla ödenmesine bakıl­maksızın 157,69 TL olarak uygu­lanmaktadır.

Yemek yardımları aşağıdaki şekillerde olabilmektedir.

-Çalışanlara işyerinde veya iş­yerinin müştemilatında yemek verilmesi,

Yemek hizmeti satın alınarak çalışanlara işyerinde veya hizme­tin satın alındığı işletmede yemek hizmeti sunulması.

-Çalışanlar için üçüncü kişile­re yemek kuponu, yemek kartı, ye­mek çeki vb. araçlarla fatura kar­şılığı yemek bedeli ödenmesi.

-Çalışanlara yemek parası adı altında nakden ödeme yapılması veya banka kartları verilmesi.

-Aynı işyerinde çalışan bazı si­gortalılara işyerinde veya müş­temilatında, bazı sigortalılara da yemek verme hizmetini sağlayan yerlerde yemek verilmesi.

Esasen yemek bedellerinin çalı­şanlara aktarılma yöntemi ve har­cama yeri bakımından SGK’nın yaklaşımı tüm kartlar/tüm ödeme yöntemleri noktasında benzerdir. Bu yazımızda son dönemde yay­gınlaştığı ve kullanım alanlarının arttığı gözlenen banka yemek yar­dımı hesabına bağlı kartlar ve di­ğer finans kurumlarınca sağlanan ödeme yöntemleri aracılığıyla ya­pılan yemek yardımlarının SGK prim istisnası özelinde değerlen­dirilmesi yapılacaktır.

Personele sağlanan yemek yardımlarının nakit özellikli ödeme kartları/araçları ile ve­rilmesi halinde SGK istisnası geçerli mi?

Son dönemde yemek yardımları ile ilgili banka kartı ve e-para şir­ketlerinin ödeme kartı gibi nakit özellikli yeni uygulamaların or­taya çıkmasıyla bu uygulamaların mevzuatta sağlanan istisnaları sağlayıp sağlamadığı ve harcama yerleri bakımından bir sınırlama olup olmadığı noktasında çokça soru almaktayız. Bu noktada, söz konusu uygulamaların özellikle SGK prim istisnası bakımından değerlendirilmesi önem arz et­mektedir.

Banka ve e-para yemek mevdu­at hesabı/cüzdanı uygulamasında ilgili finans kurumları tarafından kendi veya müşteri şirket çalı­şanları adına ayrı bir yemek yar­dım mevduat hesabı açılmak su­retiyle bu hesaba tanımlı olarak çalışanlara bir banka kartı ve/ve­ya ödeme kartı verilmektedir.

Söz konusu hesabın ve kartın nakit çekim, eft/havale gibi pa­ra transferlerine kapalı olduğu, hesaptaki bakiyenin yalnızca banka/ödeme kartı ile kullanı­labildiği ancak hesaptaki karta bağlı bakiyelerin sadece yemek hizmeti veren işletmelerde de­ğil, tüm işletmelerde (kozme­tik, giyim, teknoloji, turizm, sağlık, alkol ve tütün ürünle­ri, gıda, vb.) ve POS’larda kul­lanılacak özellikte olduğu, yani harcama noktaları bakımından bir sınırlandırma olmadığı ve söz konusu kartlara istisna tutarın­da veya istisna tutarının üzerin­de nakit yüklenebileceği anlaşıl­maktadır.

SGK tarafından yemek istisna bedelinde ödeme yöntemi bakı­mından bir sınırlama getirilme­miştir, ancak söz konusu e-para ve banka hesabı ile bunların kart­larına yüklenen yemek bedelleri­nin günlük asgari ücretin yüzde 23,65’ine kadar sigorta priminden istisna tutulabilmesi için söz ko­nusu kartların da yalnızca yemek yenilmesi amacıyla kullanılma­sı gerekir.

Bu anlamda giyim, tek­noloji, kozmetik ve benzeri yemek dışı sektörlerde kullanımı SGK tarafından kabul edilmemektedir. Bununla birlikte SGK’nın görüşü­ne göre; işverenler tarafından ça­lışanları adına yemek yardımı adı altında yapılan ödemeler AYNİ değil NAKİT ödeme kapsamında sayılmaktadır. Ancak, bu şekilde sağlanan yardımların nakit olarak sayılması, (istisna limiti altında kalsa dahi) yemek dışı kullanım­ların primden muaf olması sonu­cunu doğurmamaktadır.

Sonuç olarak sigortalıların hesaplarına yüklenen meblağ­ların yemek dışı kullanımı ha­linde (Giyim, teknoloji, kozme­tik, temizlik, vb.);

-Sadece yemek yenmesi halin­de yemek yenen miktarın günlük asgari ücretin yüzde 23.65’ine ka­darki kısmı istisna kapsamına da­hil edilecektir.

-Kısmi yemek + kısmi yemek dışı için kullanım halinde, fatura ve fiş ile belgelendirme şartı ile sadece istisna limitine kadarki yemek harcamaları primden mu­af olacaktır. Yemek harici kulla­nımlar istisnaya tabi olmayacak­tır.

Yemek yardım paralarının yemek için harcandığı kayıt ve belgelerden ayırt edilebiliyor olması gerekir. Aksi halde öde­melerin tamamı ücret olarak dikkate alınır.

Söz konusu hesaplara veya kart­lara yüklenen meblağların yemek yenilmesi amacıyla kullanıldığı­nın SGK denetim elemanları ta­rafından fiili veya kayden tespit, kamu idarelerinin denetim ele­manları veya kamu kurum ve ku­ruluşları ile bankalar tarafından düzenlenen belge ve bilgilerden anlaşılamaması halinde ise sigor­talının ilgili hesaplarına yükle­nen tutarların ek bir ücret olarak değerlendirilmesi ve söz konu­su ödemelerin tamamının prime esas kazanca tabi tutulması söz konusu olacaktır.

SGK incelemesinde yemek ve yemek dışı kullanımın tes­pitinde belgelendirme ve ispat yükümlülüğü işverenlere yük­lenmiştir.

Bir diğer önemli konu da dene­time tabi olunması halinde ye­mek harcaması ya da yemek dı­şı harcamaların ayrıştırılması için BELGELENDİRME ve İS­PAT YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN İŞ­VERENLERE YÜKLENMİŞ ol­masıdır. İşveren tarafından çalı­şanının hesabına aktarılan ancak yemekte kullanıldığı belgelen­dirilemeyen ödemelerin tama­mı ücret olarak kabul edilecek ve böylece limiti aşmayan kısım da tamamen prime tabi tutulacak­tır.

Ancak belgelendirme ile ispat edilebilirse yemek ve yemek dışı kullanım halinde sadece yemek kısmı istisna limitleri kapsamın­da primden muaf olmaya devam edecektir. Bu noktada banka ve e-para kartları ile harcamaların (yemek ve yemek dışı kullanımla­rın) faydalanıcı inisiyatifine bıra­kılması işverenler için önemli bir risk unsuru olarak varlığını koru­maktadır.

Sonuç olarak; işverenler tara­fından banka veya finans kuru­luşları ödeme araçları ile yapılan yemek desteklerinin, harcama kalemleri yönünden yemek dışı kullanımı istisna kapsamı dışında olup, yardımların yemek için kul­lanıldığının belgelendirilmesi so­rumluluğu da işverenlere bırakıl­mıştır. Bu hususun belgelendirme ile ispatlanamaması halinde öde­me yapılan söz konusu tutarların tamamı (yemek yenen tutarlar da dahil) ücret kabul edilerek geçmi­şe dönük olarak SGK primine tabi tutulacaktır.

Bu durum idari para cezası, fark prim ve gecikme ce­zası ile faydalanılan teşvik ve des­teklerin iptaline kadar gidecek önemli riskler barındırmaktadır. Nakit veya ayni yemek yardım­larında denetlenmeyen harcama yapılan yer detayı, maalesef diğer ödeme yöntemlerinde (takibi ve denetimi mümkün olduğundan) şirketler bazında tedbir alınması­nı gerektirmektedir.