İşveren cephesinden otomatik BES (2)

ERKAN ÇETİN

Bir önceki yazımızda otomatik BES kapsamında işyeri ve çalışan sayısına bağlı bazı değerlendirmeleri kaleme almıştık. Bu yazımızda da işverenin devredemeyeceği yükümlülüğü olan katkı payı kesintilerine ilişkin bazı hususlarda açıklamalar yapılacaktır.

Önceki yazımızda da belirtmiş olduğumuz gibi otomatik BES’in ilk uygulaması 1 Ocak itibariyle bin ve üzerinde çalışanı olan işyerlerinde başlayacaktır. Devamında da 1 Nisan itibariyle çalışan sayısı 250-999 arasında olan işyerleri kapsama gireceğinden bu yılın ilk 4-5 ayında otomatik BES uygulamasına ilişkin soru işaretleri de büyük ölçüde giderilmiş ve uygulama oturmuş olacaktır.

Katkı payı kesintileri

İşverenin temel yükümlülüklerinden birisinin çalışacağı bireysel emeklilik şirketini veya şirketlerini seçmek ve sözleşme imzalamak olacağını belirtmiştik. Diğer bir temel yükümlülük de kapsama giren çalışanların aylık katkı paylarının hesaplanarak maaşlardan kesilmesi ve şirkete aktarılmasıdır.

Katkı payı kesinti oranları

Katkı payı kesintileri, çalışanın prime esas kazancının en az yüzde üçü olarak belirlenmiştir. Çalışanın istemesi halinde, bu oranın üzerinde katkı payı kesintisi yapılabilir ancak çalışan yapacağı artışı oransal olarak belirlemelidir. Hazine tarafından yapılan açıklamada maktu tutar belirlenmesinin mümkün olmayacağı belirtilmektedir.

Katkı payı kesintisi prime esas kazanca bağlanmış olduğundan, prime esas kazanç matrahını etkileyen artış ve azalışlar dikkate alınmalıdır. Örneğin işyerinde ücret politikasına göre, bazı çalışanların SPEK tutarı her ay değişebilmektedir. Her ay değişen SPEK tutarları üzerinden katkı payı kesintisi yapılacaktır. Çalışan bir gün çalışıp ayrılmış olsa dahi bir günlük kazancı üzerinden sisteme dahil edilecek ve kesintisi yapılarak şirkete aktarılacaktır.

Aksine bir açıklama yapılmadığı sürece devreden matrah olması halinde bu matrah da cari ayın prime esas kazancına eklendiğinden, katkı payı kesintisi yapılması gerekecektir. Ancak, Hazine Müsteşarlığı’nın bu konuyu netleştirmesi faydalı olacaktır.

Katkı payı kesintilerinde kuruşlar dikkate alınmayacaktır. Yasal sınırlarda kesinti yapılan çalışanlar açısından bu yıl en az 53 Lira, en fazla da 399 Lira kesinti yapılacaktır.

Prime esas kazanca ilişkin düzeltmeler

Aylık katkı payı tutarı, çalışanın Sosyal Güvenlik Kurumu’na aylık olarak bildirilen prime esas kazanç matrahına bağlandığından prime esas kazancı etkileyen tüm ödemeler aynı zamanda katkı payı ödemesini de etkileyecektir. Bu noktada şirketler, işverence bildirilen katkı payını esas alacağından bu hesaplamaların doğru yapılması önemli olup, sonradan ortaya çıkacak bir hatalı kesinti nedeniyle hem idari para cezası hem de fonun değer kaybından dolayı oluşacak zararın telafisi gündeme gelebilecektir. Bu konuda yapılan düzenlemelerden anlaşıldığına göre, yasal süresi dışında prime esas kazancı etkileyecek şekilde bir değişiklik olması ve ek/ iptal bildirge verilmesi halinde bundan dolayı katkı payına yönelik bir kesinti veya mahsup yapılmayacaktır.

Ancak yasal süresi içinde prime esas kazancı etkileyecek şekilde yapılacak değişikliklerden katkı payı da kesilmesi gerekmekte. Bununla birlikte, geçmişe dönük verilen ancak yasal süresinde verilmiş sayılan hallerde düzenlenen ek/iptal bildirgelerde bildirilen prime esas kazançlardan dolayı nasıl davranılacağı konusunda net bir açıklama yapılması faydalı olacaktır. Örneğin toplu iş sözleşmesi ve işe iade davaları sonucu düzenlenen dört aylık ek bildirgeler, belirlenen sürede verilmeleri halinde yasal süresinde verilmiş sayılmaktadır.

Katkı payı kesintileri bordroda gösterilmeli mi?

İş Kanunu’na göre, işveren çalışana aylık kazancına yapılan eklemeleri ve yasal veya özel tüm kesintileri gösteren bir hesap pusulası vermek zorundadır. Dolayısıyla, katkı payı kesintilerinin de hesap pusulalarında gösterilmesi gerekecektir.

Ek katkı payı ve işveren payı ödemesi yapılabilir mi?

Otomatik BES kapsamında yapılan hesaplara yalnızca katılımcının maaşından kesilerek aktarılan tutarlar ve bunların nemaları girebilecektir. Bunun dışında, çalışan tarafından ara ödeme şeklinde ödemeler yapılması mümkün olmadığı gibi, işverence bu hesaba herhangi bir ödeme de yapılamayacaktır.

Ücret ödenmeyen aylarda nasıl uygulanacak?

Sosyal güvenlik uygulamasında sağlık raporu, ücretsiz izin gibi hallerde “sıfır gün-sıfır kazanç” şeklinde bildirim yapılmaktadır. Bu aylarda prime esas kazanç doğmadığından, katkı payı kesintisi de yapılmayacaktır. Ancak, belirlenmiş olan kanallar ve yöntemler aracılığıyla işveren tarafından şirkete bu konuda bildirim yapılması gerekecektir.

Farklı ücret ödeme günleri belirlenebilir mi?

İşveren şirketle yapacağı emeklilik sözleşmesinde farklı çalışan grupları için farklı ücret ödeme günleri belirleyebilecektir. İşveren sözleşme aşamasında BES şirketi ile görüşerek kendisine uygun olan durumu belirlemelidir.

Bir sonraki yazımızda da sistemi çalışanlar bakımından değerlendireceğiz.