İstihdam seferberliği ve ve kayıt dışına etkisi
İstihdam seferberliği ile kamu yeni işe girecekler için işverenin üzerindeki SGK ve gelir vergisi yükünü bir yıl süreyle almayacağını açıkladı. Bu asgari ücretli için işverenin üzerindeki yükün 733 lira azalması anlamına geliyor. Yapılan ilk değerlendirmeler bunun yeni işçi alımlarından çok, işletmelerde kayıt dışı çalışanların kayda alınmasında etkili olacağı yolunda oldu. Bunun istihdam ve kayıtdışılık üzerindeki sonuçlarını TÜİK işyeri anketleri ve SGK kayıtlarının açıklanması sonrası görebileceğiz. Bunlar da 2.5-3 aylık bir süre sonra belli olacak.
Şu anda istihdam seferberliği sonuçlarıyla ilgili tek somut veri 13 Mart tarihinde Bakan Müezzinoğlu’nun yaptığı açıklama. Bakan Müezzinoğlu 13 Mart tarihine kadar, istihdam seferberliği sonrası 309 bin yeni istihdam sağlandığını, bunun mart sonuna kadar 500 bin olacağını beklediklerini açıkladı. Ama bunun ne kadarının kayıt dışı istihdamın kayda alınmasından, ne kadarının yeni işçi alımından kaynaklandığı bilinmiyor.
Türkiye’de, istihdamda kayıt dışılık 2016 yılı Ocak ayı verilerine göre yüzde 31.8 olarak saptanıyor. 2014 yılından sonra bununla ilgili yapılan detaylı araştırma söz konusu değil. 2014 yılında istihdamda kayıt dışılık yüzde 32.7 iken, bu genelde kadınlarda yüzde 42.7, erkeklerde 28.3 olarak görülüyordu. Tarım dışı istihdamda kayıt dışılık ise yüzde 21.7 olarak belirtilirken, erkeklede kayıt dışılığın yüzde 20.7 kadınlarda yüzde 24.7 olduğu bilgisi veriliyor.
Arkadaşımız Sercan Akıncı’nın haberinde firmaların destekler nedeniyle kayıt dışı çalıştırdıkları işçileri, kayıt altında çalışmaya başlattıklarını bilgisi yer alıyor. Buna karşılık bazı olumsuzlukların da söz konusu olduğu bilgisine haberde yer veriliyor. Bazı işyerlerinde desteklerden yararlanmak için çalışanlarını üç ay süreyle sigorta dışına çıkartmak isteyenlerin tespit edildiği, bu nedenle bu şartın yeniden yorumlanması gerektiği üzerinde duruluyor. Haberde DİSK’e bağlı Tekstil İşçileri Sendikası Başkanı Kazım Doğan’ın uyarısına yer veriliyor. Doğan, istihdam seferberliğinde işverenin üzerindeki yükleri azaltmasının kayıt dışılığın yüksek olduğu sektörlerde kayıt dışılığa karşı olumlu etki yaptığını belirtiyor. İşletmenin 45 kayıt dışındaki işçiyi kayda almasının her ay 35 bin liralık destekten yararlanmasına yol açacağını söylüyor. Buna karşın küçük atölyelerde bunun işten geçici çıkarıp almalar ve akrabaları çalışıyor göstermek gibi sonuçlarının denetlenmesi geraktiğini belirtiyor.
İTKİB Başkanı İsmail Gülle de 2000’lerde yüzde 60‘larda olan kayıt dışılığın yüzde 40’ların altına indiğini, istihdam seferberliği desteklerinden yararlanmak istiyenlerin de kayıt dışılığı azaltığına/ azaltacağına inandığını söylüyor. Gülle, elekronik iletişimin geliştiği dönemde hiçbir şeyin gizli kalmasının mümkün olmayacağını belirterek, “Her şey rahatlıkla ifşa edilebiliyor. O nedenle bu desteklerle kıyıt altına girmek cazip. Bir dönem sosyal yardımlardan dolayı istihdamın artmadığını, ya da artan istihdamın kayıt dışı olduğunu söylüyorduk. İnsanlar hem çalışmaktan hem de sosyal yardımlardan vazgeçmiyordu. Benim en büyük yaram buydu. Her türlü kurala uyanın, doğru davrananın bir farkı olması lazım. Bu ekıonomik destekten geçer. Şimdi vergide yüzde 5 indirim var. Benzer şekilde kayıt içersinde kalanların korunması, desteklenmesi, ödüllendirilmesi gerekir“diyor.
İş dünyası temsilcileri, istihdam seferberliğindeki desteklerin kayıtdışılığı azaltacağını belirtirlerken, bu konuda süreklilik taşıyan uygulamaların sistem içersinde yer almasını beklediklerini söylüyorlar.