İstihdam seferberliği dağ mı doğurdu, fare mi?

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) yılın son çeyreğinin ortalaması olan kasım dönemi işsizlik verilerini açıkladı. Böylece 2017 yılının manzarası da ortaya çıkmış oldu.

TÜİK 2017 yıllık verilerini 23 Mart’ta açıklayacak ama kasım dönemi verilerinin açıklanmasının ardından 2017 yıllık verilerini kesine yakın ölçüde hesaplamak mümkün. Bu sonuçlar, aynı zamanda yılın gündemine damga vuran “istihdam seferberliği”nin de karnesi olacak.

Yaptığımız hesaplar “istihdam seferberliği” için şöyle bir karne ortaya koyuyor:

 --Anayasa referandumu sürecinin ateşli günlerinde istihdam seferberliğinin 1 milyon ilave istihdam yarattığı, sayının 2 milyona çıkacağı gibi propagandalar yapılmıştı. Yıllık ortalama istihdam artışı 992 binde kaldı.

 -Bu rakam, keyifsiz bir yıl olan 2015 ve kötü bir yıl olan 2016’daki artışlara göre oldukça iyi. Ancak 2010, 2011 ve 2014’te 1.2 ile 1.4 milyonu bulan artışlara göre de oldukça düşük.

 --“Seferberlik” koşullarında istihdam artışının 1 milyonun altında kalması, bunca teşvik ve krediye rağmen ekonomideki güvensizlik ve iştahsızlığın sürdüğüne işaret ediyor.

 --2017’deki istihdam artış oranı ise yüzde 3.65 düzeyinde. Bu oran da iyi yılların oldukça altında ama son iki yılın da oldukça üzerinde. 2017’deki artış oranının 2009-2017 arasındaki 8 yılın ortalama istihdam artış hızı olan yüzde 3.99’un altında olması dikkat çekici bir nokta.

 --“İstihdam seferberliği”nin asıl performans göstergesi kayıtlı ücretli istihdamındaki artıştır. Burada başarı bir yana kötüye gidiş var. Ücretli yevmiyeli istihdamı 2017’de 590 bin arttı. Bu artış 550 bin olan 2016 artışının çok az üzerinde, 702 bin olan 2015 artışının ise oldukça gerisinde.

 --590 bin olan ücretli istihdamı artışının 468 bini kayıtdışı istihdam artışı olarak gerçekleşirken, kayıtlı istihdam artışı sadece 122 bin oldu. Ücretli çalışanlarda kayıt dışı istihdam yüzde 5.14 artarken kayıtlı istihdam artışı sadece yüzde 1.31 oldu. Ücretli istihdamı artışının yüzde 79’u kayıtdışı olarak gerçekleşti.

 --İstihdamdaki artışının 632 bin ile yüzde 63.73’ü hizmet sektörlerinde gerçekleşti. İstihdam artışında tarımın payı 161 bin kişi ile yüzde 16.21, inşaatın payı 110 bin ile yüzde 11.07 oldu. Asıl önemli sektör sanayide istihdam sadece 89 bin arttı ve toplam artışta ancak yüzde 8.95 pay alabildi.

 --Sonuç olarak işsizlik oranı neredeyse yerinden bir milim bile oynamadı yine yüzde 10.9 ile 2016 ile aynı düzeyde ve çift haneli kaldı.

 --Toplam işsizlik oranı yerinde saydı ama gençler arasındaki işsizlik oranı, 1.14 puan ile son 4 yılın en hızlı artışını yaparak yüzde 20.74’e çıktı. Bu oran, kriz yılı olan 2009’dan bu yana görülen en yüksek düzey. İşsiz genç sayısındaki 82 bin kişi ve yüzde 8.35’lik artış, önceki iki yıldan da daha yüksek. İstihdam seferberliği gençlerin işsizlik yarasına pek merhem olamamış gözüküyor.

 --Bu hesapta, sigorta kapsamına alınan ve belirli bir ücret almaya başlayan stajyer öğrenciler konusunda Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) kayıtları ile TÜİK verileri arasındaki büyük uyumsuzluğu da dikkate almıyoruz. Bu değişikliğin TÜİK verilerine yansıma ölçüsü, resmi gerçekte olduğundan daha iyi gösteriyor. Yani resim, gençler için daha da kötü olabilir.