İstihdam ne oldu da bir ayda 215 bin kişi arttı?

Mayıs ayındaki toplam istihdam 28 milyon 488 bin kişiydi. Hazirana geldik, istihdamın 28 milyon 703 bine yükseldiği görüldü. Yani tam 215 bin kişilik bir artış oldu.

Bu durumu "Yaz aylarına doğru istihdam artıyor, bu her yıl yaşanan normal bir gelişme" şeklinde açıklayabilir miyiz? Mümkün, ama bu yanıt pek tatmin edici olmaz.

Çünkü bir yıl önceye, 2016'ya baktığımızda mayıstan hazirana geçişte bırakınız çalışan sayısının artmasını, neredeyse bu yılki kadar düşüş olmuş. 2016'nın mayısında 27 milyon 867 bin olan toplam çalışan sayısı, haziranda 27 milyon 651 bine inmiş. Gerileme bu yılki artış kadar, 216 bin kişi.

Çalışan sayısı geçen yıl mayıstan hazirana geçişte 216 bin kişi azalmış, bu yıl ise 215 bin kişi artmış. İyi de bu nasıl olmuş ki?

Bu soruya yanıt aramadan önce şu gerçeğin altını da çizelim. İstihdamın mayıstan hazirana geçişte artış göstermesi ilk kez bu yıl rastlanan bir durum değil. Hatta artış değil düşüş istisnai bir durum gibi görünüyor. Mayıs-haziran geçişinde 2014 ve 2015 yıllarında da sırasıyla 48 bin ve 189 bin kişilik istihdam artışları gerçekleşmiş. Yani son dört yılın üçünde istihdam artışı var, bir tek geçen yıl gerileme olmuş.

Aslında geçmiş yıllardaki eğilime ilişkin bu açıklama bile mayıs-haziran geçişinde istihdamın artmasında çok da şaşılacak bir durum olmadığını gösteriyor. Özellikle istihdam seferberliği adıyla uygulamaya konulan önlemler dikkate alındığında...

Belli ki bu önlemler meyvesini pek umulan boyutta olmasa da vermiş görünüyor. Mayıs-haziran geçişinde yalnızca bu yıl bir istihdam artışı gerçekleşmiş olsa, seferberliğin katkısından çok daha fazla söz edebilirdik. Oysa değindiğimiz gibi önceki iki yılda da bu yılki kadar olmasa da söz konusu aylar arasında bir istihdam artışı var. Dolayısıyla bu son dört yılda aslında tuhaf sayılabilecek gelişme geçen yıl yaşanmış, bu anlaşılıyor verilerden.

Artış hangi sektörlerden?

Mayıs-haziran geçişinde istihdamda sağlanan 215 bin kişilik artışa en büyük katkıyı 180 binle tarım sektörü verdi. İnşaatta 25 bin, hizmetlerde 15 bin kişilik istihdam artışı oldu. Sanayi sektöründe çalışanların sayısı ise 3 bin kişi azaldı.

Hizmetler sektöründe her ne kadar toplam çalışan sayısı 15 bin kişi artmışsa da ticaret ve ulaştırma sektörlerinde kaydedilen artışlar dikkati çekti.

Seferberliğin katkısı ne kadar?

Elimizde hassas kuyumcu terazisi yok ki istihdam seferberliğinin katkısını tam olarak ölçebilelim. Ama mayıs haziran geçişini geçmiş yıllarla karşılaştırdığımızda da görüyoruz, ocaktan hazirana kadar olan değişimde de görüyoruz ki istihdam seferberliği bir katkı sağladı. Sağlaması da normal zaten.

Ama öyle çok da abartılacak, seferberlik sayesinde neredeyse işsiz kalmadı denilebilecek bir durum da tabii ki yok.

Bu yıl haziran ayındaki istihdam, ocak ayına göre 2 milyon kişi arttı. Geçen yılın aynı dönemindeki 1.4 milyonluk istihdama göre gayet iyi bir tablo var karşımızda. Bu yıl geçen yılın aynı döneminden 655 kişilik daha fazla istihdam artışı sağlamışız.

Ama 2016, istihdam konusunda pek de iyi bir performans sergilenen bir yıl değildi, bunu unutmamak gerek. İstihdam bu yılın ocak-haziran döneminde (beş ayda) 2 milyon kişi arttı ama 2015 yılında da 1.8 milyon kişi artmıştı. Dolayısıyla kıyaslamayı yalnızca 2016 ile yapınca karşımıza çok parlak bir tablo çıkıyor ama biraz geri dönünce bu dönemin, yani ocak-haziran döneminin istihdam açısından yalnızca bu yıl çok çok iyi geçmediğini, geçmiş yıllarda da benzer tablolar oluştuğunu görebiliyoruz.

İşsizliğin yönü artık yukarı

Sanki haziranda normal eğilim olarak işsizlik düşmeye devam etmeliymiş gibi yüzde 10.2'de kalınması bir sürpriz olarak görülüyor ve buna göre değerlendirmeler yapılabiliyor. Oysa biliniyor ki son yıllarda işsizlikte dip oran genellikle nisan ya da mayısta görülüyor ve sonrasında çıkış başlıyor.

Bu yıl hazirana çıkış yaşanmadı. Nedeni de biraz önce değindik, çok büyük ölçüde istihdam seferberliğinden gelen katkı. Ancak bu katkı da bir yere kadar. Türkiye'nin istihdam açısından mevsimsellikten kaynaklanan bir görünümü var. Nisan ve mayısta, nadiren haziranda yılın en düşük oranı oluşur ve sonrasında işsizlik artmaya başlar; ta ki bir sonraki yılın ocak ayına kadar.

TÜİK'in yeni iş gücü istatistikleri 2008 yılına kadar geri çekildi ve elimizde 2008-2016 dönemine ilişkin veriler var. Bu veriler çerçevesinde işsizliğin hazirandan temmuza nasıl bir geçiş yaptığına bakalım. 

Söz konusu dokuz yılın altısında işsizlik temmuzda hazirana göre artmış. Bir yıl değişiklik yok, iki yıl ise çok küçük oranda gerileme olmuş.

Bu yıl da temmuz ayındaki işsizliğin hazirana göre artması ve bu eğilimin devam etmesi çok muhtemel görünmektedir.