İstihdam artışının iç yüzü

Bir önceki yazımızda sanayide üretim artışına karşın sanayi istihdamının yerinde saydığı ve sanayinin istihdam yaratamaz hale geldiği üzerinde durmuştuk. Ancak bu arada toplam istihdam yerinde saymıyor. İstihdamda yavaş da olsa bir artış var. 

Ekonominin omurgası olan sanayide istihdam yerinde sayarken toplam istihdam artışını hangi sektörler üstleniyor. İstihdam artışının hangi sektörler tarafından nasıl gerçekleştiğini anlamak, istihdam artışının ne kadar sağlıklı ya da sağlıksız olduğunu da anlamamıza yardımcı olacak. 

Sayfadaki grafik 2014 yılından bu yana ana sektörlerdeki istihdam artış-azalış eğilimlerini gösteriyor. Sektörlerin istihdam miktarındaki aylık ve mevsimlik oynamaların etkisini ortadan kaldırmak için, sektörlerin istihdam düzeylerine yıllık ortalamaları hesaplayarak değerlendirdik. Sektörlerin istihdam eğilimlerindeki değişikliklerin birbiriyle karşılaştırmasını kolaylaştırmak için de bütün sektörlerin istihdam miktarını 2014 ortalaması 100 olacak şekilde endekslere dönüştürdük. 

Sanayi istihdamı, daha önce de üzerinde durduğumuz gibi, 1.5 yıldır 2014’teki düzeyinden neredeyse hiç kıpırdamadan yatay bir seyir izliyor. Yıllık ortalama sanayi istihdamı 6 çeyrekte sadece yüzde 0.06, yani on binde 6 artabilmiş. 

Tarım istihdamı ise 6 çeyrektir 2014 ortalamasının altında seyrediyor. Tarım istihdamı, bu süre içinde 2014 ortalamasının yüzde 1.5 kadar altında çok küçük oynamalar göstererek seyrediyor. 2016’nın ikinci çeyreğindeki yıllık ortalama tarım istihdamı, 2004’teki düzeyinin yüzde 1.29 altında. 

Sanayi istihdamı tam anlamıyla yerinde sayarken ve tarım istihdamı gerilerken toplam istihdam 6 çeyrekte yüzde 4.27’lik bir artış gösterdi. Bu artış sadece inşaat ile hizmetlerden geliyor. 

İnşaat istihdamı da 2015’te 2014 düzeyinin altında seyretti. Bu yılın ilk çeyreğinde 2014’ün üzerine çıkan inşaat istihdamı, 2. çeyrekte 2014’ün yüzde 3.87 üzerinde bulunuyor. 

İstihdamı kesintisiz ve sürekli artan tek sektör hizmetler. Hizmetlerde yıllık ortalama istihdam miktarı 2014’e göre yüzde 8.31 artmış durumda. İsdihdamda artan miktarın sektörlere dağılımı sektörel eğilimleri çok daha çarpıcı bir şekilde ortaya koyuyor. 2014’te ortalama 25.93 milyon kişi olan toplam istihdam 2016’nın ikinci çeyreğine kadar 27.04 milyona çıktı. 6 çeyrekteki toplam artış 1 milyon 106 bin kişi. 

İstihdamdaki her bin kişilik artışın sadece 3 kişisi sanayide iş bulmasına karşılık 994 kişisi hizmetlerde istihdam edilmiş. Toplamdaki her bin kişilik artışa karşın tarımda istihdam 64 kişi azalmış. Toplam istihdamdaki bin kişilik artışın 67’si de inşaatta iş bulmuş. Kabaca tarımdaki istihdam düşüşü ile inşaattaki istihdam artışı birbirine denk. 

Son 1.5 yıldaki istihdam artışının neredeyse tamamını gerçekleştiren hizmetlerin alt sektörlerindeki değişimlere bakınca kalifiye eleman gerektirmeyen sektörler ile kamu istihdamının etkili olduğu sektörler öne çıkıyor. Örneğin finans sektöründeki yıllık ortalama istihdam miktarı 2014’e göre sadece yüzde 0.75 artarken, idari ve destek hizmet faaliyetlerindeki artış yüzde 16’yı, eğitimdeki artış yüzde 16.26’yı sağlıktaki artış yüzde 14.17’yi buluyor. 

İstihdam artışının mesleklere dağılımına baktığımızda da yüksek nitelik gerektirmeyen mesleklerdeki artışın ağırlık taşıdığı görülüyor. İstihdam artışı nitelik gerektirmeyen işlerde yüzde 6.26, hizmet ve satış elemanlarında yüzde 7.12, büro ve müşteri hizmetlerinde yüzde 11.02 artmış. 6 çeyrekteki her 1000 kişilik istihdam artışının 699’unu bu gruptakiler oluşturuyor. 

Özetle istihdam artışı niteliksiz ve ne ekonominin üretim gücüne, ne de rekabet gücüne katkı yapacak özellikte değil.