İşte gelir gruplarına göre harcama durumumuz...

Önce yüzde 10’luk gelir gruplarına göre oluşturulan harcama dağılımında özetin özetini aktaralım...

En yoksul yüzde 10 barınmak ve doymak, yani konut ve kira ile gıda harcaması için çalışıyor.

En zengin yüzde 10’luk grubun harcamasında ise ilk sırayı ulaştırma alıyor. Gelir arttıkça haneler daha çok seyahat ediyor, daha çok otomobil alıyor, onun bakım ve onarımına kaynak ayırıyor.

En yoksul yüzde 10 toplam tüketim harcamasının ancak yüzde 3.8’ini yapabiliyor. En zengin yüzde 10 ise tüketim harcamasının yüzde 22.7’sini gerçekleştiriyor.

En zengin yüzde 10’un tüketim harcamasından aldığı yüzde 22.7’lik pay, en yoksul yüzde 40’ın aldığı paya eşit.

Üçte ikisi üç harcama grubuna

Verilerin kaynağı Türkiye İstatistik Kurumu. 2017 yılındaki durumu gösteren verilere göre Türk halkı harcamasının neredeyse üçte ikisini konut ve kira (yüzde 24.7), gıda ve alkolsüz içecekler (yüzde 19.7) ve ulaştırma (yüzde 18.7) için yapıyor.

Konut ve kira için yapılan harcama tüm haneler için dörtte bir düzeyinde ama bu oran düşük gelirli hanelerde çok daha yüksek. Hatta ortalamanın dörtte bir düzeyinde kalmasını en zengin yüzde 30’luk grubun konut ve kira harcamalarına az pay ayırıyor olması sağlıyor.

Konut ve kira harcamasının payı, en yoksul ilk iki yüzde 10’luk grupta yüzde 32.4 ve yüzde 31.5 düzeyinde. Bir başka ifadeyle nüfusun en yoksul yüzde 20’lik kesimi harcamasının neredeyse üçte birini konut ve kiraya ayırmak durumunda.

Gıda ve alkolsüz içeceklere dönük harcamada da benzer bir eğilim var. Tüm hanelerin harcamasında gıdanın payı yüzde 19.7; ancak ilk ve ikinci yüzde 10’luk grupta gıdanın payı yüzde 29 ve 28 düzeyinde.

Gelir artınca tüketim değişiyor

Dedik ya yoksul parasını barınmaya ve doymaya harcıyor. En yoksul yüzde 10 harcamasının yüzde 61.5’ini konut ve kira ile gıda için yapmak durumunda.

Oysa en zengin yüzde 10’da bu harcama kalemlerinin payı yüzde 32.3 ile neredeyse yarıya düşüyor.

Çünkü haneler zenginleştikçe tüketim harcamalarını başka alanlara kaydırıyorlar.

Hanelerin en zengin yüzde 10’luk kesimi harcamasının yüzde 26.4’ünü ulaştırma için yapıyor. Ulaştırmanın kapsamına otomobil başta olmak üzere taşıt alımının, bunların gerektirdiği masrafların ve seyahat harcamalarının girdiğini belirtelim.

Pay büyük, tutar küçük!

En yoksul yüzde 10’luk grupta harcamaların üçte ikiye yakınının konut ve kira ile gıda için yapıldığını belirttik. Oranlar sırasıyla yüzde 32 ve 29. Ama acaba bu haneler harcamalarında böylesine yüksek pay ayırıyor olmakla birlikte bu alanlarda yapılan toplam harcamanın ne kadarını gerçekleştiriyorlar?

En yoksul yüzde 10, konut ve kira için tüm hanelerin yaptığı harcamada ancak yüzde 4.9 pay alabiliyor. Aynı şekilde bu gruptaki haneler, harcamalarının yüzde 29’unu gıda için yapıyorlar ama toplam gıda harcamasından alabildikleri pay yalnızca yüzde 5.6. 

Eğitim harcamasında uçurum

TÜİK’in hanehalkı harcamalarının dağılımına ilişkin veride en dikkat çeken yönlerden biri kuşkusuz eğitime hangi gelir grubundakilerin ne kadar pay ayırdıkları ya da ayırabildikleri...

Tüm haneler bazında eğitim hizmetlerine yapılan harcama toplamda yalnızca yüzde 2.3 pay alıyor. Bir kere zaten bu çok düşük bir oran ve yıllardan beri böyle. 2016 yılındaki pay da yüzde 2.3’tü.

Eğitim için en çok para harcayan grup tahmin edileceği en zengin yüzde 10. Eğitime yapılan her 100 liralık harcamanın 48.4 lirasını en zengin yüzde 10’luk grup gerçekleştiriyor. Kalan yüzde 90’ın payı ise yüzde 51.6.

Çarpıcı bir oran daha aktaralım; eğitim harcamasının yüzde 75’ini en zengin yüzde 30’luk kesim yapıyor, harcamanın yüzde 25’ini ise kalan yüzde 70 gerçekleştiriyor.