İşte ekonominin 2009'da daralacağının rakamlara dökülmüş belgesi!
Türkiye İstatistik Kurumu, 2008 yılının ve dolayısıyla yılın tümünün GSYH gerçekleşmesini yarın açıklayacak. Ekonominin son çeyrekte daraldığına kesin gözüyle bakılıyor da, bunun oranı kestirilmeye çalışılıyor. Eldeki en somut veri, imalat sanayindeki gerçekleşme. İmalat sanayi üretimi geçen yılın son çeyreğinde, önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 14.2 daraldı. Sanayi, toplam GSYH içinde dörtte bir düzeyinde bir ağırlığa sahip. Sanayi üretiminde ortaya çıkan gerilemenin, GSYH katkısına da aynı oranda yansıdığı varsayımına göre, son çeyrekte GSYH yalnızca sanayinin etkisiyle yüzde 3.5 gerilemiş olacak. GSYH, toplamda ilk dokuz ayda yüzde 3 büyümüştü. Yılın tümüne ilişkin açıklamada ilk dokuz ay verisinin revize edilmesi söz konusu. Ancak, yüzde 3'lük dokuz ay büyümesinin sabit kaldığını varsayarsak, son çeyrekteki yüzde 3.5'lik küçülme, yılın tümündeki büyümenin yüzde 1.4'e inmesi sonucunu doğuracak.
Bu oranlar tabii ki yalnızca sanayi üretiminden yola çıkılarak bulunan oranlar. GSYH'yi oluşturan diğer sektörlerde de gerilemeler olabileceği gerçeği, düşüşün daha büyük olabileceğini gösteriyor.
2008 yılının tümündeki büyümenin sıfır noktasına yaklaşması için, son çeyrekteki büyüme oranının negatif yüzde 8.7 olması gerekiyor. Yıllık büyümenin negatif yüzde 1'e, hatta 2'ye inmesi ise zor görünüyor. Bu düzeyde bir daralma için son çeyrekteki küçülmenin yüzde 15'e ulaşması gerekiyor.
2009'da büyüyemeyeceğiz
Tümüyle imalat sanayindeki eğilimden yola çıkarak 2009 için nasıl bir tahminde bulunmak mümkün, bunu araştırdık. Bu tahmini yapmaya çalışırken izlediğimiz yolu kısaca anlatalım:
GSYH'de geçen yılın ilk üç ayının verileri belli. İmalat sanayinde ise son çeyreğin verileri açıklandı. İmalat sanayi üretiminde son çeyrekte önceki yıla göre ortaya çıkan yüzde 14'lük gerilemeyi, GSYH'deki imalat sanayi katma değerine uyguladık ve bu rakamı 1998 sabit fiyatlarıyla 5 milyar 280 milyon lira olarak bulduk. İmalat sanayinde aralık ayı üretimi, son çeyrek üretimine ilişkin ortalamadan yüzde 12.7; ocak ayı üretimi ise aralık ayı üretiminden yüzde 7.2 düşük. Bu iki oranı son çeyreğin 5.3 milyarına uygulayınca, bu yılın ilk çeyreği için "üretim değişmezse varsayımına" göre 4.3 milyar liralık rakama ulaştık.
İmalat sanayinde son çeyrek üretim gerçekleşmesiyle, aralık ve Ocak 2009 gerçekleşmesi arasındaki ilintiyi çeşitli üretim değişimi varsayımlarıyla bu yılın diğer aylarına uyguladık. Aydan aya bulduğumuz değerleri, çeyrekler halinde topladık.
Üretim değişimi varsayımında bulunurken, öncelikle ocak ayındaki üretimin yılın tüm aylarında sabit kalacağı varsayımından hareket ettik. Diğer varsayımlarda ise üretimin şubat ayından itibaren bir önceki aya göre hep aynı oranda arttığını öngördük. Bu oranları da, yüzde 1'den, yüzde 5'e kadar götürdük.
Ağzımızla kuş tutsak, nafile!
İmalat sanayi üretimi geçen yıl son çeyrekte müthiş bir darbe yedi. Üretim endeksinde izlediğimiz bu darbenin GSYH'ye nasıl yansıdığını yarın göreceğiz. Öylesine bir üretim çöküşü yaşandı ki, şubattan itibaren sanayi üretimini her ay yüzde 5 artırabilsek ve bu durum GSYH'ye aynı düzeyde yansısa bile bu yıl artıya geçmemiz mümkün olmayacak. Aylık üretim artışının yüzde 5'i bulduğu mucizevi durumda dahi, imalat sanayindeki büyüme negatif olmak üzere ilk çeyrekte yüzde 24.8, ilk altı ayda yüzde 20, ilk dokuz ayda yüzde 11.9 düzeyinde gerçekleşecek. Aylık yüzde 5 üretim artışı sağlanabilirse, ancak yılın tümünde geçen yıl yakalanabilecek, düşüşün oranı yüzde 0.8'e inecek.
Her ay, bir önceki aya göre yüzde 5 üretim artışı sağlamak olanaksız. Üretimi her ay yüzde 1-2 artırmaya bile razıyız aslında. Üretim artışı yüzde 1 olursa, sanayi yılın tümünde yüzde 24 daralacak. Aylık üretim artışı yüzde 2'yi bulursa, yıllık orandaki daralma yüzde 18.8'e inecek.
GSYH'ye etki
İmalat sanayinin GSYH içindeki payı yüzde 25 dolayında. GSYH'nin yüzde 75'ini oluşturan diğer sektörlerde üretimin sabit saldığını varsayalım. Sanayi üretimi her ay yüzde 5 artışa konu olacak müthiş bir performans gösterse bile toplam GSYH ilk çeyrekte 6.2, ilk yarıda yüzde 5, ilk dokuz ayda yüzde 3, yılın tümünde ise yüzde 0.2 daralacak.
Yani GSYH'nin bu yılın tümünde artış göstermesini sağlayabilmenin iki yolu var. Ya sanayi üretimindeki artış, her ay bir önceki ayın yüzde 5 değil, yüzde 6 üstüne çıkaracağız ya da GSYH'nin sanayi dışındaki sektörlerinde üretim artışı sağlayacağız. Çünkü, imalat sanayinin bu yıl GSYH'ye hayrının dokunmayacağı çok açık…
| İmalat sanayindeki üretim GSYH'yi nasıl etkiler? | |||||
| İmalat sanayinin katma değeri (1998 fiyatlarıyla bin TL) | |||||
| Çeyreklere Göre | 1.Çeyrek | 2.Çeyrek | 3.Çeyrek | 4.Çeyrek | |
| 2008 | 6,286,824 | 6,449,644 | 6,030,038 | 5,280,000 | |
| Üretim ocaktaki düzeyde | 4,282,461 | 4,282,461 | 4,282,461 | 4,282,461 | |
| Aylık üretim % 1 artarsa | 4,368,683 | 4,501,058 | 4,637,445 | 4,777,964 | |
| Aylık üretim % 2 artarsa | 4,456,055 | 4,728,801 | 5,018,241 | 5,325,398 | |
| Aylık üretim % 3 artarsa | 4,544,586 | 4,965,992 | 5,426,474 | 5,929,654 | |
| Aylık üretim % 4 artarsa | 4,634,285 | 5,212,941 | 5,863,849 | 6,596,033 | |
| Aylık üretim % 5 artarsa | 4,725,160 | 5,469,964 | 6,332,167 | 7,330,275 | |
| Birikimli | 3 Aylık | 6 Aylık | 9 Aylık | Yıllık | |
| 2008 | 6,286,824 | 12,736,468 | 18,766,506 | 24,046,506 | |
| Üretim ocaktaki düzeyde | 4,282,461 | 8,564,922 | 12,847,383 | 17,129,844 | |
| Aylık üretim % 1 artarsa | 4,368,683 | 8,869,741 | 13,507,185 | 18,285,149 | |
| Aylık üretim % 2 artarsa | 4,456,055 | 9,184,856 | 14,203,097 | 19,528,495 | |
| Aylık üretim % 3 artarsa | 4,544,586 | 9,510,578 | 14,937,052 | 20,866,706 | |
| Aylık üretim % 4 artarsa | 4,634,285 | 9,847,226 | 15,711,075 | 22,307,108 | |
| Aylık üretim % 5 artarsa | 4,725,160 | 10,195,124 | 16,527,291 | 23,857,566 | |
| İmalat sanayinde bir önceki yıla göre değişim oranı (%) | |||||
| 3 Aylık | 6 Aylık | 9 Aylık | Yıllık | ||
| Üretim ocaktaki düzeyde | -31.9 | -32.8 | -31.5 | -28.8 | |
| Aylık üretim % 1 artarsa | -30.5 | -30.4 | -28.0 | -24.0 | |
| Aylık üretim % 2 artarsa | -29.1 | -27.9 | -24.3 | -18.8 | |
| Aylık üretim % 3 artarsa | -27.7 | -25.3 | -20.4 | -13.2 | |
| Aylık üretim % 4 artarsa | -26.3 | -22.7 | -16.3 | -7.2 | |
| Aylık üretim % 5 artarsa | -24.8 | -20.0 | -11.9 | -0.8 | |
| İmalat sanayindeki değişimin toplam GSYH üstündeki etkisi (%) | |||||
| 3 Aylık | 6 Aylık | 9 Aylık | Yıllık | ||
| Üretim ocaktaki düzeyde | -8.0 | -8.2 | -7.9 | -7.2 | |
| Aylık üretim % 1 artarsa | -7.6 | -7.6 | -7.0 | -6.0 | |
| Aylık üretim % 2 artarsa | -7.3 | -7.0 | -6.1 | -4.7 | |
| Aylık üretim % 3 artarsa | -6.9 | -6.3 | -5.1 | -3.3 | |
| Aylık üretim % 4 artarsa | -6.6 | -5.7 | -4.1 | -1.8 | |
| Aylık üretim % 5 artarsa | -6.2 | -5.0 | -3.0 | -0.2 | |