İstasyonda kadın çalıştır primi kap
Türkiye akaryakıt istasyonlarında kadın satış temsilcilerine “doldur abla” demeye alışıyor. Kadın Gücü projesiyle bir yıl önce istihdamı artırmak üzere yola çıkan OPET’in hedefi de 2020’ye kadar her istasyona en az iki kadın yerleştirmek. Bunun için kadın çalıştıran bayilerin karnesine kafadan 10 puan yazılarak prim dağıtılacak.
Her yıl 8 Mart’ta olduğu gibi geçtiğimiz hafta da yine Dünya Kadınlar Günü nedeniyle kadınlarla ilgili çarpıcı istatistikler yayımlandı. Bunlar arasında en çok dikkat çekenler de işgücüne katılımla ilgili olanlardı. Türkiye bulunduğu coğrafyada ayrışsa da kadının işgücüne katılımında çok da parlak bir karneye sahip değil. Türkiye İstatistik Kurumu’nun geçen hafta paylaştığı verilere göre Türkiye nüfusunun yüzde 49.8’ini oluşturan kadınların istihdam oranı erkeklerin yarısı kadar bile değil. Türkiye’de 15 yaş ve üzerinde istihdam oranı erkeklerde yüzde 65.6’yken, kadınlarda yüzde 28.9’da kalıyor. Kadınların işgücüne katılım oranları ise okuryazar olmayanlarda 15.9, lise altı eğitimlilerde yüzde 27.7, lise mezunlarında yüzde 34.3, mesleki veya teknik lise mezunlarında yüzde 42.6, üniversite bitirenlerde ise yüzde 72.7 olarak istatistiklerde yer alıyor. Veriler çok iç açıcı değil ve değişim için gerek hükümet gerekse özel sektörün dikkat çeken projeleri var. Elbette birçoğu kadın denilince ilk akla gelen alanlarda gözümüze çarpıyor. Ancak ters köşe projeler de yok değil.
Bir akaryakıt istasyonunda pompanın başında tulumuyla bir kadın görmek size yeterince “ters köşe” geliyor mu? Geliyorsa da bu manzaraya alışın, çünkü yakında sıradanlaşacak... Yönetiminde kadınların bolluğuyla dikkat çeken akaryakıt şirketi Opet, geçen yıl başlattığı Kadın Gücü projesiyle tam da bunu yapıyor. Fikret ve Nurten Öztürk’ün liderliğinde yoluna devam eden Opet’in yönetim kurulunda ikinci kuşak temsilcilerden Filiz Öztürk de var. Şirketteki “kadın gücü” bununla sınırlı değil, Opet bayilerinin sahiplik durumuna bakılınca da tam 50 kadın patron görüyoruz. Opet Yönetim Kurulu Üyesi Filiz Öztürk’e göre bu tablo, markayı farklı kılan özelliklerden biri. Bir yıl önce Kadın Gücü projesini devreye alırken de kadının istihdama daha çok katılması ve dolayısıyla toplumdaki gücünün artırılması amacıyla yola çıktıklarının altını çiziyor Öztürk.
‘Kadını görünür kılmak istedik’
Opet’in bin 600’ü aşkın istasyonunda projeye başlamadan önce de kadın “akaryakıt satış temsilcileri” vardı. O dönemde istasyonlarda çalışan bin 541 kadının daha çok geri plandaki pozisyonlarda istihdam edildiğini, sadece 27 kadının pompada satış yaptığını vurgulayan Öztürk diyor ki, “Amacımız kadınların akaryakıt istasyonlarında daha görünür pozisyonlarda bulunmalarını sağlamak. Pompada çalışan kadınlarla görüştük, fikirlerini aldık. Gördük ki bu iş için erkeklerin de desteğini almak gerek. Tüm bayilerde eğitimler, toplantılar düzenledik. ”
Projenin birinci yılında bugün Opet istasyonlarında akaryakıt satış temsilcisi olarak 252 kadın var. Filiz Öztürk, hedeflerinin 2020’ye kadar her istasyonda en az iki kadın satış temsilcisi istihdam etmek olduğunu söylerken bunun şirkete getireceği ek katkıların farkında olduklarını vurguluyor. İşte Öztürk’ün kadınların çalıştığı istasyonlardaki gözlemleri: “Kadınların bulunduğu istasyonlarda kısa sürede hem dil, hem de genel görünümde değişim gözlüyoruz. Herkes kişisel bakımına daha çok dikkat ediyor, bu özen davranışlara da yansıyor. Kadınların olduğu istasyonlar daha düzenli ve disiplinli. Sonuç olarak satışların arttığını somut biçimde gözlemliyoruz.”
İşe kabul edilip gelmeyenler var
Kadın Gücü projesinin önündeki sıkıntıların başında geleneksel çekinceler, ya da başka ifadeyle “mahalle baskısı” korkusu var. Filiz Öztürk, Anadolu'da hatta büyük şehirlerin bazı bölgelerinde bile kadınların çok istedikleri halde projeye başvurmak ya da işe başlamakta çekince duyduklarını söylüyor. “Ne yazık ki başvurular az, hatta başvurup işe kabul edildiği halde gelmeyenler var” diyen Öztürk, bunu kırmak için “Kadın Gücü Team” adında bir gönüllü birliği oluşturduklarını anlatıyor. Bu gönüllü birliğinin amacı sahada alışkanlık yaratmak.
Kadın istihdamını artırmak için gönüllü birliğinin dışında bayilere teşvik de veriliyor. Bayilerin performans karneleri niteliğinde bir “Opet Bravo Sistemi” oluşturulduğunu söyeyen Filiz Öztürk, bu kapsamda belirlenen kriterlere göre bayileri puanladıklarını anlatıyor. Temizlikten, müşteri memnuniyetine kadar birçok kriterin olduğu bu karnede puan hanelerinden biri de “kadın çalışan sayısı”. Karnede belli puanın üzerine çıkan bayiye prim ödemesi yapılıyor ve bu çalışanlara dağıtılıyor. Eğer kadın çalışanı varsa o bayi kafadan 10 puan önde başlıyor yarışa. Filiz Öztürk, bu sistemle bayilerin de kadın çalışan bulma konusunda emek verdiklerinin altını çiziyor.
‘Abla ojelerin bozulmasın’
Türkiye, akaryakıt istasyonlarında kadın satış temsilcilerine alışmaya çalışırken ilginç dialoglar da yaşanıyor elbette. Kadın çalışanlardan bazılarının günlük tuttuğunu söyleyen Yönetim Kurulu Üyesi Filiz Öztürk’ün aktardıkları “yurdum insanı” dedirten cinsten: “Bir çalışanımız günlük tutmuş. Elbette insanlar istasyonda kadın görünce önce bir şaşırıyor. Yaptığımız görüşmelerden de ilginç diyaloglar dinliyoruz. Özellikle erkek sürücülerin tepkileri ilginç. Abla ojelerin bozulmasın, ooo abla sen miydin, doldurabilecek misin yoksa yardım edeyim mi diyenler oluyor. Biz verdiğimiz ön eğitimlerde bu kadınları tam donanımla göreve hazırlıyoruz. Kadınların her işi yapacak gücü var. Zaten müşteriler de zamanla bu duruma alışıyorlar.”
Opet’te ikinci kuşak
Opet Yönetim Kurulu Üyesi Filiz Öztürk, Bilkent Üniversitesi’nde işletme eğitimi görürken İthaca Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’ne geçiş yaparak lisans eğitimini burada tamamladı. Yüksek lisansını ise uluslararası petrol ticaret ve fiyatlandırma alanında yaptı. Türkiye’ye döndükten sonra Koçbank’ta bir süre çalışan Öztürk, önce Opet’in planlama ve fiyatlandırma bölümüne girdi. Arkasından şirketin perakende satışlar planlama müdürlüğü, ikmal müdürlüğü gibi bölümlerinde yöneticilik yapan Filiz Öztürk, geçen yıl devreye alınan kadın istihdamını artırmaya yönelik proje Kadın Gücü’nün yöneticiliğini üstlendi. Opet'in kadın yöneticileriyle fark yarattığını söyleyen Öztürk, “Kadının çalışmaması bir tercih olmalı, zorunluluk değil. Bunu anlatmamız gerektiğini düşünüyorum” diyor.