İşsizlikteki eğilimler ve tepkisel tercihler!

Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan İş gücü İstatistiklerine göre Mayıs ayı işsizlik oranımız yüzde 10,2 seviyesine gerilemiş. Ocak ayında yüzde 13 düzeyine sıçrayan bu oranın dört ay içinde seri bir şekilde gerilemiş olması göz kamaştırıyor! Fakat bu durum, söz konusu eğilimin hep böyle devam edeceği anlamına gelmiyor! İstihdam konusunda büyük salınımlara sebep olan bazı gelişmeler ve tepkisel nitelikli önemli tercih değişiklikleri, olumlu düşünmeyi zorlaştırıyor.

2016 yılı başında asgari ücret düzeyindeki yüksek oranlı ayarlama ve bunun tüm ücretlere yansıması, umulan sonucu vermemiş ve işsizlik oranındaki yükselişi hızlandıran faktörlerden biri olmuştu. Bu yılın ilk çeyrek döneminde hızla uygulamaya sokulan hacimli istihdam teşvikleri ise, ciddi yan tesirlere rağmen kayıpları kısmen de olsa telafi etti.

Yukarıda dikkatinize sunduğumuz yaklaşımların ilkinde, özel sektör ve kamunun yükü arttı; söz konusu kesimlerden bireylere kaynak transferi yapıldı. Fakat tüketim eğilimi güçlenmediği ve yatırım konusuna ilgi azaldığı için evdeki hesaplar çarşıya uymadı. İkincisinde ise özel sektörün yükü hafifletilirken kamunun ki hatırı sayılır oranda arttı ve mali disiplinden uzaklaşıldı; buna rağmen yatırımlar konusundaki durgunlaşma eğilimi kırılamadı, hareket yeteneğimizi daraltan sorunlar ağırlaşmaya devam etti.

Küresel ve bölgesel koşullardaki ağırlaşma ile iç siyaset konusundaki endişeler, söz konusu tepkisel tercihler üzerinde belirleyici oldu. Büyümeyi ve istihdamı zorladıkça, enflasyon baskısı yükselmeye ve istikrarsızlık tehdidi ciddileşmeye başladı; döviz kurları ve faizlerin yukarı yönde dalgalanmaya başlaması kafaları karıştırarak güvensizliği besleyen temel unsurlardan biri oldu.

2018 ve 2019 yılı için memur maaş zamları için siyasi iradenin teklifini bu koşullar altında değerlendirmek gerekiyor. Altı aylık dönemler için yüzde 3’lük zamlar öneren teklif, memur sendikası tarafından ciddiye alınmamış ve pazarlık masasından kalkmışlar. Siyasi İrade finansal kesimi memnun etmek ve kısa vadede beklentilerin olumsuzlaşmasını engellemek için, kendisinin bile pek itibar etmediği bir öneride ısrarlı görünmek zorunda kalmış!

Sormak gerekiyor: öngörülen enflasyon hedefini dikkate alarak, enflasyon hedefli yaklaşıma dönmek ve özel sektöre benzer tavsiyede bulunmak ne kadar gerçekçi! Siyasi iradenin önceliğini büyüme ve istihdam yerine enflasyona odaklama görünümü, hem de çok önem verdikleri seçimler öncesinde ne kadar inandırıcı? Popülizm bataklığından, hem de küresel koşulların olumsuzlaştığı ve dış finansman olanaklarının daraldığı bir dönemde yıpranmadan çıkmak mümkün müdür?

Son yılların değişen koşulları ve tepkisel tercihleri, ücret ayarlamaları konusunda enflasyon hedefli bir uygulamaya dönülmesinin pek olası olamayacağına işaret ediyor. Bu konuda ısrarlı olunması durumunda ekonominin daralabileceği ve işsizliğin yeni yükseklere yelken açabileceğini hesaba katmak gerekiyor. Zira tüketim ve yatırım eğilimi, umulanın tam aksi yönünde ivmelenebilir ve istikrarsızlığın büyümesi önlenemeyebilir.

Başka bir deyişle, bu aşamadan sonra vatandaşlardan kamu ve özel sektöre kaynak transferi sancısız olmaz ve Siyasi İradeyi düşünmek bile istemediği oranda yıpratabilir. Mali disiplindeki yozlaşmanın ve kredi kalitesindeki bozulmanın, tercihler ne yönde olur ise olsun terse çevrilmesi mümkün olamayabilir! Orta vadeli eğilimler, işsizlikteki gerilemenin çok büyük olasılıkla geçici bir durum olduğuna işaret ediyor; günü kurtarmaya yönelik tahminlerin iyimser iddiaları sonucu değiştirmiyor.

Büyüme ve istihdam konusunda, kamunun doğrudan ve dolaylı toplam payı artarken özel sektörün ki geriliyor; bu eğilimi terse çevirmenin yolu bulunamayacak gibi görünüyor. Türkiye ekonomisinin, daha yüksek enflasyon ve işsizlik düzeylerinde yeni dengeler arayarak hareket yeteneğini daraltmaya devam etmesi olasılığı güçleniyor!