İşsizlik yüzde 14'ü bulabilir
Türkiye İstatistik Kurumu, eylül ayının işgücü istatistiklerini bugün açıklayacak. İşgücü istatistikleri kapsamında üstünde en çok durulan ve en çok merak edilen veri konumundaki işsizlik oranı ne olabilir? Ağustosta yüzde 13.4 düzeyinde bulunan işsizlik oranının, eylülde yüzde 14'e çıkması sürpriz sayılmamalı. Marjı biraz daha genişletirsek, eylül ayının işsizlik oranı bizim tahminlerimize göre yüzde 13.9 ile yüzde 14.1 arasında gerçekleşecek gibi görünüyor.
Ağustos-eylül-ekim aylarının ortalamasını gösterecek olan eylül ayı verilerinde işsizlik oranının yüzde 14 düzeyinde açıklanması halinde, geçen yılın en yüksek oranı olarak aralık ayında oluşan düzey de şimdiden yakalanmış olacak. Aslında bunda da şaşılacak bir yön yok. Zaten bu yıl işsizlik oranının yüksek seyredeceği hükümet tarafından da kabul ediliyor. Orta vadeli programda, işsizlik oranının bu yılın ortalamasında yüzde 14.8 olarak gerçekleşeceği dile getirilmişti. İşsizlik oranında 2010 ve 2011 için de doğrusu ayakları yere basan gerçekçi hedefler var. Bu yılın ortalamasında yüzde 14.8 olarak beklenen işsizlik oranının, hızla aşağı çekilemeyeceği zaten kabul ediliyor ve oranın 2010'da yüzde 14.6'ya, 2011'de yüzde 14.2'ye, 2012'de ise yüzde 13.3'e gerileyeceği öngörülüyor.
Türkiye'de işsizliğin aylara göre seyrinde hiç değişmeyen bir eğri vardı; ta ki geçen yıla kadar. İşsizlik şubat ayında zirve yapar, daha sonra gerilemeye başlar, yaz aylarında dip noktalar görülür, bir sonraki yılın şubatında yeni bir zirveye ulaşılırdı. Bu eğri, geçen yıl bozuldu. Geçen yıl şubatta yüzde 11.9 olan, mayısta yüzde 9.2'ye inen işsizlik oranı haziranla birlikte artmaya başladı; özellikle kasım ve aralıktaki sıçramayla da yıl sonunda yüzde 14'e ulaşıldı. Öyle ki, mayıstan ekime kadar yüzde 9.2'den yüzde 11.2'ye çıkarak 2 puan artan işsizlik oranı, yalnızca kasım ve aralık aylarında 2.8 puan artarak yüzde 11.2'den yüzde 14'e fırladı. Klasik eğrinin dışına çıkılmış, şubattaki düzey çok geride kalmıştı.
Krizin etkisiyle geçen yıl sonunda yüzde 14'ü bulan işsizlik oranı, hem kriz, hem de mevsimsel etkenlerle tarım, inşaat ve hizmetlerde istihdamın gerilemesinin etkisiyle bu yıl şubatta şimdiye kadar görülen en yüksek noktaya, yüzde 16.1'e ulaştı.
TÜİK'in bugün açıklayacağı eylül verilerinin ağustos, eylül ve ekim ayları ortalamasını gösterdiğini belirttik. Eylül, özellikle de ekim tarım istihdamının iyice daraldığı aylar. Bu durum işsizliği hızlı bir şekilde yukarı iten bir etki yapacak. Ancak, sanayiden ilginç bir istihdam tablosu gelebilir. Kamuoyu biraz kuşkuyla karşılamış olmakla birlikte, ekim ayı sanayi üretiminin eylüle göre yüzde 13.7, geçen yılın ekimine göre yüzde 6.5 artmış olması sanayi istihdamında ekim ayı kaynaklı bir artış sonucu doğurabilir. Gerçi sanayi üretimini kapasite kullanımı verileri desteklemediği için kayda değer bir istihdam artışı görülmeme olasılığı da var.
Yani; normal koşullarda tarım ve hizmetlerdeki istihdam azalışı yüzünden işsizlik oranının eylülde yüzde 14'ü bulması sürpriz değil. Ancak, sanayide "izah edilemeyen" üretim artışı istihdama yansımışsa, ki bu eylül verilerine üçte birlik etki yapacak, o zaman işsizlik oranı yüzde 14'ün altında kalabilir. Başka bir ifadeyle, TÜİK'in istihdam verileri birebir olmasa da bir anlamda sanayi üretimi verilerinin doğrulanması açısından da büyük önem taşıyor.