İşsizlik sigortası nedir? Nasıl yararlanılabilir?
Celal ÖZCAN
Hükümet tarafından alınan bazı tedbirlere rağmen işsizlik ülkemizin en önemli sorunu olmaya devam etmektedir.
TÜİK’in kısa bir süre önce açıkladığı verilere göre, Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde işsiz sayısı 2017 yılı Mayıs döneminde geçen yılın aynı dönemine göre 330 bin kişi artarak 3 milyon 225 bin kişi oldu. İşsizlik oranı ise 0,8 puanlık artış ile %10,2 seviyesinde gerçekleşti. Aynı dönemde; tarım dışı işsizlik oranı 0.9 puanlık artış ile %12.2 olarak tahmin edildi. Genç nüfusta (15-24 yaş) işsizlik oranı ise 2.4 puanlık artış ile %19.8 olurken, 15-64 yaş grubunda bu oran 0,8 puanlık artış ile %10,4 olarak gerçekleşti.
Yazımızda bir işyerinde çalışırken, çalışma istek, yetenek, sağlık ve yeterliliğinde olmasına rağmen, herhangi bir kasıt ve kusuru olmaksızın işini kaybeden sigortalıların işsiz kalmaları halinde gelir kayıplarını belli süre ve ölçüde karşılayan işsizlik sigortasından nasıl yararlanabilecekleri hakkında bilgi verilecektir.
Kimler işsizlik sigortası kapsamında?
- Hizmet akdine/iş sözleşmesine dayalı olarak çalışan sigortalılar,
- 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu'nun geçici 20'nci maddesinde belirtilen banka ve sigorta sandıklarına tabi sigortalılar,
Zorunlu olarak işsizlik sigortası kapsamındadırlar.
Bunun dışında, talep etmeleri ve işsizlik sigortası primlerini ödemeleri halinde;
- 4857 sayılı Kanun'a göre kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalılar,
- Ticari taksi, dolmuş ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma aracı işyerleri ile Kültür ve Turizm Bakanlığınca belirlenecek alanlarda kısmi süreli iş sözleşmesiyle bir veya birden fazla kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içerisinde çalışma gün sayısı 10 günden az olan kişiler de; işsizlik sigortasından yararlanabilmektedirler.
İşsizlik sigortası yardımlarından nasıl yararlanılabilir?
İşsizlik sigortasından yararlanabilmek için;
- Kendi istek ve kusuru dışında işsiz kalmak,
- Hizmet akdinin feshinden önceki son 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış olmak,
- Son üç yıl içinde en az 600 gün süre ile işsizlik sigortası primi ödemiş olmak,
- Hizmet akdinin feshinden sonraki 30 gün içinde en yakın İŞKUR birimine şahsen ya da elektronik ortamda başvurmak,
gerekmektedir.
İşsizlik sigortası yardımlarından yararlanmak için nereye ve nasıl başvurulur?
Hizmet akdinin feshinden sonraki 30 gün içinde en yakın İŞKUR birimine başvurmak gerekmektedir. Başvuru, İŞKUR birimine şahsen gelerek veya elektronik ortamda www.iskur.gov.tr adresinden yapılabilmektedir. Mücbir sebepler dışında 30 gün içerisinde başvurulmaması halinde, başvuruda gecikilen süre, toplam işsizlik ödeneği hak sahipliği süresinden düşülmektedir.
İşsizlik ödeneği hangi süreyle verilmekte?
İşsizlik ödeneği alınabilecek olan süre, hizmet akdinin feshinden önceki son üç yıl içindeki çalışma süresine göre aşağıdaki şekilde belirlenmektedir.
İşsizlik sigortası kapsamında hangi hizmetler sağlanmakta?
İşsizlik ödeneği alanlara İŞKUR tarafından;
- İşsizlik ödeneği verilmesi,
- Genel sağlık sigortası primlerinin ödenmesi,
- Yeni bir iş bulma,
- Meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimi verilmesi,
hizmetleri sağlanmaktadır.
İşsizlik ödeneğinin miktarı ne kadar?
Günlük işsizlik ödeneği, sigortalının son dört aylık sigorta prime esas kazançları (SGK matrahı) dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde kırkı olarak hesaplanmaktadır. Ancak, bu şekilde hesaplanan işsizlik ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde seksenini geçememektedir.
İşsizlik ödeneği ne zaman ve nasıl ödeniyor?
İlk işsizlik ödeneği ödemesi, ödeneğe hak kazanılan tarihi izleyen ayın sonuna kadar yapılmaktadır. Sigortalı işsizler, TC Kimlik Numaralı Nüfus Cüzdanı ile birlikte herhangi bir PTT şubesine başvurarak işsizlik ödeneklerini alabilmektedir.
İşsizlik ödeneği hangi durumlarda kesiliyor?
İşsizlik ödeneği almakta iken;
- İŞKUR tarafından teklif edilen mesleklerine uygun ve son çalıştıkları işin ücret ve çalışma koşullarına yakın ve ikamet edilen yerin belediye mücavir alanı sınırları içinde bir işi haklı bir nedene dayanmaksızın reddedilmesi,
- Çalışma hayatını inceleme ve denetleme yetkisine haiz müfettişlerce veya kamu idarelerinin denetim elemanları tarafından yapılan denetimlerde işsizlik ödeneği aldığı dönemde kayıt dışı olarak çalıştığının tespit edilmesi
- İşsizlik ödeneği aldığı süre içinde herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı (emekli aylığı) almaya başlanması
- İŞKUR tarafından önerilen meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimini haklı bir neden göstermeden reddeden veya kabul etmesine karşın devam etmeyen ve haklı bir nedene dayanmaksızın İŞKUR tarafından yapılan çağrıları zamanında cevaplamayan, istenilen bilgi ve belgeleri öngörülen süre içinde vermeyenlerin işsizlik ödenekleri kesilmektedir.
İşsizlik ödeneği süresince SGK sağlık hizmetlerinden yararlanılabilir mi?
İşsizlik ödeneği alanlar genel sağlık sigortası kapsamında olup, bakmakla yükümlü olduğu kişiler de genel sağlık sigortalısı kapsamında sağlık hizmetlerinden yararlanabilmektedir. İşsizlik ödeneği ödenirken, ilgililer adına sadece genel sağlık sigortası primleri yatırıldığı için, emeklilik yönünden dikkate alınmamaktadır.
