İşsizlik oranı yönünü ağustosta yukarı çevirecek, aksi sürpriz olur

Türkiye İstatistik Kurumu, bugün istihdama ilişkin ağustos ayı verilerini açıklayacak ve sürpriz bir tablo oluşmamışsa işsizlik oranının yeniden artışa geçtiğini göreceğiz. Yeni nüfus projeksiyonuna göre hazırlanmakta olan işsizlik serisinde haziran ve temmuz aylarında geçen yıla göre bir ayrışma ortaya çıkmış, bu aylarda geçen yıl artmaya başlayan işsizlik, bu yıl gerileme eğilimi içinde olmuştu. İşte büyük olasılıkla bu eğilimin sonuna gelindi ve işsizlik ağustostan itibaren artışa geçti. 

İşsizlik oranı geçen yıllarda olduğu gibi bu yıl da şubat ayında zirveye çıktı, daha sonra ise azalma eğilimi içine girdi. 2008 öncesindeki yıllarda; haziran ve temmuz aylarının işsizlik oranı genellikle yatay seyreder, çok küçük oynamalar görülürdü. Tarım istihdamı, toplam istihdam üstünde büyük etki yapar, bu da işsizlik oranının bir anlamda sabit kalması sonucunu doğururdu.

Geçen yıl durum değişti. İşsizlik oranı mayıstan sonra sabit kalmadı ve artmaya başladı. Mayısta yüzde 9.2 olan işsizlik oranı haziranda yüzde 9.4'e, temmuzda yüzde 9.9'a yükseldi. Sonraki dönem ise zaten oranın yükselme dönemiydi ve 2008 yılının mayıs ayında yüzde 9.2 olan işsizlik oranı, deyim yerindeyse soluksuz yükselerek bu yılın şubat ayında yüzde 16.1'e ulaştı. Yüzde 16.1, işsizliğin şimdiye kadar çıktığı en yüksek düzey özelliğini de taşıyor.

Bu yıl düşüş vardı

Haziran ve temmuz, 2008 öncesinde işsizliğin yatay seyrettiği aylardı; geçen yıl ise bu aylarda işsizlik küresel krizin ilk izlerinin ortaya çıkmasıyla birlikte artmaya başladı. İşsizliğin geçen yıl söz konusu aylarda artışa geçmesinde en büyük etkiyi, hizmetler sektörü istihdamındaki daralma yaptı.

İşsizlik oranının bu yıl geçen yılın tersi bir gelişme gösterip düşmesini sağlayan istihdam artışının temel nedeni ise tarım. Bu yılın mayıs, haziran ve temmuz aylarında tarım istihdamında tam 1 milyon 6 bin kişilik bir artış oldu. Tarımda, geçen yılın aynı aylarında ise yalnızca 548 bin kişilik bir istihdam artışı kaydedilmişti.

Ne oldu da aynı aylarda tarım istihdamında bir kat daha fazla istihdam artışı ortaya çıktı, bunun çok somut bir izahı yok. Ancak en çok taraftar bulan görüş, daha önce bizim de dile getirdiğimiz gibi kentten köye geri dönüşler. Bu dönüşler yüzünden tarımda istihdam "artmış gibi" görünüyor. Tarımda istihdam artmış görününce de, işsiz sayısı azalıyor ya da en azından daha az artıyor.

İşte bu pek de izah edilemeyen tarım istihdamındaki artış sayesinde bu yıl işsizlik oranı haziran ve temmuz aylarında geçen yılın tam tersine geriledi. İşsizlik oranında geçen yılla olan fark, temmuzda 2.9 puanla bu yılın en düşük düzeyine indi.

Ağustosta artış beklenmeli

Türkiye İstatistik Kurumu bugün saat 10.00'da ağustos ayının istihdam verilerini açıklayacak. Ağustos verisi; temmuz, ağustos ve eylül aylarının ortalamasını gösterecek. Temmuz verisinde haziran, temmuz ve ağustos ayları kapsanıyordu. Dolayısıyla üç aylık seriden haziranın çıkması ve yerine eylülün girmesiyle tarımdaki istihdam azalacak, en azından artmayacak. İşte tarımdaki bu sıra dışı istihdam artışı sürmezse, ki süreceği beklenmiyor, işsizlik oranı aylar sonra artışa geçecek. Şubat ayında yüzde 16.1 ile rekor kıran ve sonrasında beş ay boyunca düşerek temmuzda yüzde 12.8'e kadar inen işsizlik oranının yüzde 13.2-13.3 düzeyine yükseldiği tahmin ediliyor.

İşsizlik oranının temmuzdaki yüzde 12.8'e göre fazla değişmemesi, ancak tarımdaki sözünü ettiğimiz sıra dışı istihdam artışının sürmesine ya da sanayide hızlı bir artış gerçekleşmiş olmasına bağlı. Ancak, tarımda artışın sınırına gelindiği, sanayide de istihdam artışı sağlayacak bir gelişme olmadığı biliniyor.

Orta vadeli program da "artış" diyor

Bu yıl haziran ve temmuz aylarındaki işsizlik oranının tarımda pek de rastlanmayan artış sayesinde küçüldüğünü vurguladık. Dolayısıyla, ağustostan itibaren tarımda bu artışın devreden çıkmasıyla bir istihdam azalması görülmesi ve işsizliğin artması çok normal. Aslında, birkaç ay boyunca işsizlikte görülecek artış fazla da önemli değil. Daha uzun sürece bakmak ve işsizliğin nasıl seyredeceğinin üstünde durmak gerekiyor.

İşsizlik oranının bu yıl ocakta yüzde 15.5 olarak gerçekleştikten sonra şubatta yüzde 16.1 ile Cumhuriyet tarihinin rekorunu kırdığını bir kez daha hatırlatalım. Oran martta yüzde 15.8, nisanda yüzde 14.9, mayısta yüzde 13.6 oldu. İşsizlik oranı haziran ve temmuz aylarında da sırasıyla yüzde 13 ve yüzde 12.8 olarak gerçekleşti.

Orta vadeli programa göre işsizlik oranı bu yılın ortalamasında yüzde 14.8 olarak tahmin ediliyor. İşsizlik oranının 2010 ve 2011 yıllarında da çok fazla değişeceği beklenmiyor. Oranın, gelecek yıl yüzde 14.6'ya, 2011'de ise yüzde 14.2'ye inmesi öngörülüyor. İşsizlik oranında 2012 yılının hedefi ise yüzde 13.3.

Nüfus her yıl yaklaşık 800 bin kişi artıyor, yani işgücü piyasasına bu düzeyde giren oluyor. Dolayısıyla her yıl 800 binden fazla istihdam artışı sağlanamadığı sürece işsizlik oranını kalıcı bir şekilde aşağı çekmenin mümkün olmayacağı çok açık bir gerçek olarak karşımızda duruyor.