İşsizliğin azaltılması umudu giderek kırılıyor

TÜİK'in her ay gerçekleştirdiği yeni seri tüketici güven endeksi dört ana başlıktan oluşuyor. Tüketicilere "hanenin maddi durum beklentisi, genel ekonomik durum beklentisi ve tasarruf etme ihtimali" soruluyor. Bu sorulara verilen yanıtlarla oluşan endeksin yukarı gitmesi, elbette olumlu bir gelişmeye işaret ediyor. 

 

Endeks kapsamında bir soru daha var. Tüketicilere işsiz sayısı beklentisi ile ilgili bir soru yöneltiliyor. Bu soruya verilen yanıtla oluşan endeksin aşağı gitmesi, aslında işsizliğe bakışın olumsuz olduğunu gösteriyor; yani endeks sonucunun ters okunması gerekiyor. TÜİK bu konuda endekse "İşsiz sayısı beklentisi endeksinin artması, işsiz sayısı beklentisinde azalışı; azalması ise işsiz sayısı beklentisinde artışı göstermektedir" şeklinde bir dip not koyuyor.

 

Her güven endeksi gibi tüketici güven endeksi de 0 ile 200 arasında bir değer alıyor ve 100'ün altı kötümser, 100'ün üstü iyimser duruma işaret ediyor. TÜİK'in yeni seri tüketici güven endeksinin başlangıç yılı 2012. İşte 2012 yılında başlatılan endekste işsiz sayısı beklentisine ilişkin endeks mart ayında şimdiye kadarki en düşük düzeye inmiş bulunuyor.

 

TÜİK verilerine göre, şubat ayında 91.6 düzeyinde bulunan işsiz sayısı beklentisine ilişkin endeks, mart ayında 85.9'a indi. Mart ayındaki bu düzey, söz konusu endeksin 2012 yılı ocak ayından bu yana geçen 15 ayda oluşan en düşük düzeyine işaret ediyor.

 

Ayrıca, işsiz sayısı beklentisini gösteren endekste martta şubata göre yüzde 6.2 gerileme oldu. Bu oran da, söz konusu endekste bir önceki aya göre kaydedilmiş en büyük oran durumunda.

 

 

İşsizliğin nasıl seyredeceğinin beklendiğine ilişkin veri çok açık. Gidişat iyi değil. İyimser-kötümser çizgilerinin kesiştiği 100 noktasından olumsuza doğru giderek uzaklaşılıyor. 

 

İşsizlikle ilgili veri çok açık da, tüketici güven endeksinde birbiriyle çelişiyor görünen sonuçlar da oluşmuyor değil...

 

Bunların başında gelecek üç ay için kaydıyla yöneltilen "tüketimin finansmanı amacıyla borç kullanma ihtimali" sorusuna ilişkin endeks geliyor. Söz konusu endeks, mart ayında şubata göre rekor düzeyde, tam yüzde 18.2 artmış. Endeksin geldiği düzey 48.1 ve bu düzeyle 100'ün çok çok uzağında bulunuluyor; ama yüzde 18.2 artış ve bu artışa getirilen yorum önemli. "Borç kullanma ihtimali" ekonominin canlanacağına işaret eden olumlu bir gösterge olarak yorumlanıyor. 

 

Kuşkusuz bu yorum tartışılır. Tüketimin özkaynaklardan değil de borçlanmayla karşılanacak olması bir olumsuzluk olarak yorumlanmıyor. Bakış açısı yalnızca "para harcanıp harcanmayacağı" ve bu sayede "piyasaya para girip girmeyeceği" noktalarında yoğunlaşmış bulunuyor.

 

Bir tarafta tüketimin finansmanı amacıyla borç kullanmayı düşünenlerde hızlı bir artış var, bir tarafta da bu dönemi tasarruf etmek için uygun görenlerde. Mevcut dönemi tasarruf etmek için uygun bulanların oluşturduğu endekste martta şubata göre yüzde 6.1'lik hızlı bir artış oldu. Söz konusu endeks, 15 aylık dönemde üçüncü en yüksek düzeye de mart ayında çıktı.

 

Tüketici bir yandan mevcut dönemi tasarruf etmek için uygun bulduğunu söylüyor, bir yandan da tasarruf etme ihtimalinin bulunmadığını. Tabii ki bu iki sorunun yanıtının ters yönde olmasında şaşılacak bir yön yok; tüketici adeta "Ah bir param olsa ne tasarruf ederdim, ne kadar uygun dönem" diyor.

 

 

Tüketici güven endeksinde mart ayında en dikkat çekici artışlar gelecek bir yılda otomobil ve konut almak isteyenlerde ortaya çıkmış bulunuyor. Martta otomobil almak isteyenlere ilişkin endeks yüzde 14.6, konut almayı düşünenlere ilişkin endeks ise yüzde 7.9 arttı. 

 

Ancak bu artışlar yanıltmasın; en düşük endeks değerleri bu konularda. Otomobil alımıyla ilgili endeks 11.9, konut alımıyla ilgili endeks ise 11.3 düzeyinde bulunuyor. Yani bu iki konuda tüketicinin adeta yerlerde sürünen kötümserliği, biraz iyileşmiş durumda, hepsi bu.

 

Hem zaten 100'ün üstünde bulunan tek bir endeks var. Geride kalan üç aya göre gelecek üç ayda yarı dayanıklı tüketim mallarına yatırım yapma düşüncesine ilişkin endeks baştan beri hep 100'ün üstünde seyrediyor ve bu endeksin mart ayında 105.8 düzeyinde oluştuğu görülüyor.

 

Biraz sona kaldı ama, tüketici güven endeksinin mart ayında şubata göre yüzde 2.3 gerileyerek 74.9'a indiğini de belirtelim.