İsrailli startuplar, iş ve parayı ülke dışına taşıyor
Elliott GOTKINE CNN Ortadoğu muhabiri
30 haftayı aşkın bir süredir, neredeyse her haftasonu, onbinlerce İsrailli, “hükümetin yargıyı zayıflatma ve Yüksek Mahkeme’nin bağımsızlığını zedeleme planları”nı protesto etmek için Tel Aviv sokaklarına dökülüyor.
Cumartesi günkü protestoya katılanlardan biri de en son değeri 8.3 milyar dolar olan Tipalti adlı fintech startup’ının kurucu ortağı ve CEO’su Chen Amit de vardı.
“Demokrasi için savaşıyoruz” diyen Amit, firmasını 2010’da İsrail’de Oren Zee vile birlikte kurdu. Küresel muhasebe ve ödeme şirketi İsrail’de ancak genel merkezi Amerika’nın Kaliforniya eyaletinde. “Adli revizyon, belirsizlik ve riskler, beni Tipalti’nin parasını ve işini yurtdışına kaydırmaya zorluyor” diyor. Amit yalnız değil.
Start-up Nation Central (SNC) tarafından yakın zamanda yapılan bir anket, ankete katılan 500'den fazla startup'ın neredeyse yüzde 70'inin adli revizyon sonucunda parayı, işçileri ve hatta genel merkezlerini İsrail dışına kaydırmak için adımlar attığını ortaya koydu. Hatta bazıları işten personel çıkarıyor. SNC'nin Stratejiden Sorumlu Başkan Yardımcısı Ari Strasberg, "İsrail'deki yatırımlar önemli ölçüde düşüyor" diyor.
Geçen yıl ile bu yıl arasında yatırımlarda yüzde 70'lik bir düşüş olduğunu da ekliyor. SNC'ye göre, 2023'ün ilk 6 ayında İsrail'deki yeni girişimlere çoğunlukla risk sermayesi şirketlerinden gelen özel yatırım, 3.9 milyar dolarla 2018'den bu yana en düşük seviyeye ulaştı. İsrail para birimindeki düşüş, mevcut karamsarlığa da ek…
Bu yıl şekel ABD doları karşısında yüzde 5'ten fazla değer kaybetti. Hem çok uluslu şirketler hem de yerel girişimler tarafından yönlendirilen teknoloji, ülke ihracatının yaklaşık yarısını oluşturuyor. SNC'ye göre, teknoloji girişimleri 2022'de 15.5 milyar dolar topladı, bu da ülkenin GSYİH'sının yüzde 3'ünün biraz altına denk geliyor.
Protestocular hâlâ hükümetin rotasını değiştireceğini veya yargı revizyonu yasa tasarılarının Yüksek Mahkeme tarafından reddedileceğini umuyor. Bunların hiçbiri olmazsa, gürültülü ama büyük ölçüde barışçıl protestolar devam edecek. Amit ve ailesi gelmeye devam edecek. Ve "Startup ülkesi"nin kendisine yeni bir lakap bulması gerekecek.