İspanya ve 28 Nisan 2019 milletvekili seçimleri

Prof. Dr. Nurettin BİLİCİ / Av. Nurben BİLİCİ - Çankaya Üniversitesi

Akdeniz’in bir ucunda İspanya diğer ucunda biz. Her ikisinde de zengin bir tarihi geçmiş var. Ve de her ikisinde de sıcak kanlı insanlar yaşıyor…

1950’lerde Türkiye İspanya’nın önündedir

1950’li yıllara kadar Türkiye kişi başına düşen milli gelir itibarıyla İspanya’nın önünde idi. Demokrasi-insan hakları-hukuk devleti olma anlamında da Türkiye İspanya’nın önünde idi. Sene 1960: AB’nin 6 ülke arasında kurulmasından sonra Türkiye Yunanistan’la birlikte AB’ye üye olacak ilk iki ülke arasına girer. Diktatör Franko tarafından yönetilen İspanya’nın adaylık talepleri ise geri çevrilir.

Türkiye İspanya’nın gerisine düşer

1975 yılında Franko’nun ölümünden sonra İspanya hızla AB kriterlerine uyar, etnik sorunların “silahla çözümü” yerine “barış, demokrasi, insan hakları” çerçevesinde çözümü yolunu devreye sokar. 1978 Anayasası ile otonom (bölgesel) (bir nevi federal sistem) yönetim uygulaması ile Bask, Katalan gibi etnik toplulukların kimlikleri-dilleri tanınır. Bu çağdaş dünyaya uyumun ardından 1986 yılında AB üyesi olunur.
İspanya şimdi 48 milyon nüfusu, 1.2 trilyon dolar milli geliri olan bir ülkedir. Kişi başına düşen milli gelir itibarıyla 1970’e kadar Türkiye’nin gerisinde olan İspanya şimdi 30 bin dolarla Türkiye’yi 3’e, 4’e katlar bir seviyeye yükselmiştir.

Katalan sorunu

Avrupa’nın genelinde yaşanan ekonomik kriz İspanya’yı da etkilemeye başlar. AB içinde “karşılıklı yardımlaşma-dayanışma” politikaları yerine “canını kurtaran kaptan” cinsinden politikalar gündeme gelir. Örneğin AB’ye aldığından daha çok verdiğini düşünen İngiltere AB’den çıkmaya karar verir.
Benzeri bir hesap İspanya’nın özerk bölgelerinden biri olan Katalonya’da yapılır. Katalanlar İspanyol Merkezi Yönetim Bütçesi’ne diğer özerk bölgelerden daha çok katkı yapmalarına tepki gösterirler. Madrit düzeltme isteğine olumlu bakmayınca “bağımsız devlet olma” talebinde bulunurlar.

İspanya: Bazen Sağcı, çoğu zaman Solcu

40 yıl süren Franko’nun ırkçı yönetim anlayışından bıkan İspanyol halkı 1982 yılında Sosyalist İspanyol İşçi Partisi’ni (Partido Socialista Obrero Español PSOE) iktidara getirir. 14 yıl yönetimde kalan sosyalistler 1996 yılında seçimi kaybeder ve iktidarı sağcı muhalefet partisi Halk Partisine (Partido Popular PP) devreder.

2004 yılında solcular, 2011 yılında sağcılar kazanır.

2015 seçimleri Katalan sorunu gölgesinde geçer. Solcu İşçi Partisi ve Sağcı Halk Partisine ilave iki yeni parti daha doğar:

- Ciudadanos (Yurttaşlar): Merkez (liberal sağ) partisi. Katalan ayrılıkçılarını “vatan bölücüleri” olarak tanımlar ve bu kesimle diyaloğa girilmemesi gerektiğini savunur.

- Podemos (Başarabiliriz): Aşırı sol parti. Katalan sorununun diyalog yoluyla çözümünü savunur.

2015 seçiminde PP tekrar çoğunluğu sağlar. Ancak Katalan sorunu çözülmez, daha da alevlenir.

2019 Seçimleri

Dört partiye ilave olarak ırkçı parti VOX’ doğar ve seçimlere katılır. Bu parti otonom devlet modelinden Fransa’dakine benzer üniter modele geçilmesini ve Katalan sorununun sert tedbirlerle çözülmesini savunur.

350 sandalyeli mecliste PSOE en yüksek oyu alır. (%28.68) PP’nin desteği azalır: %16.70. Ciudadanos oyların %15.86’sını, Podemos %13.42’sini, VOX ise %10.26’sını alır. PSOE oylarını artırmıştır ama tek başına hükümet olamamıştır. İş yine koalisyona kalmıştır.
2019 seçim sonuçları İspanyol halkının Katalan sorununun, sert tedbirlerle (Franko anlayışıyla) değil demokrasi-hukuk devleti kuralları çerçevesinde çözülmesi tercihini ortaya koymaktadır.

---------------
(1) “Voz” yani “Ses” anlamına geliyor.
(2) İspanya Parlamentosu’nda 350 milletvekili bulunmaktadır. İspanya’da seçim barajı %3’tür. Milletvekili maaşı 3 bin euro civarındadır. file:///C:/Users/lenovo/Downloads/Retribucionesdel personalfuncionario. Año2019.pdf (Kamu sektörü çalışan aylıkları 2019) Ministerio de Hacienda... (ET 20.5.2019)
(3) Ülkemiz ise demokratik-çoğulcu yapıdan merkeziyetçi (tek adam) düzenine doğru kaymıştır. GSYH’si 600-700 milyar dolar civarına düşmüştür. 450 olan milletvekili sayısını 600’e çıkarmıştır. Milletvekili maaşı: (25 + 13) 38 bin TL’dir. (2 yıl milletvekilliği yapan maaşına ilave olarak 13 bin TL milletvekilliği emekli maaşına hak kazanmaktadır.)