İşlemeyen yasa, uygulanmayan genelge

 

Kamu İhale Yasası ve Kamu alım ihale sözleşmesinde 2003 yılında yapılman değişiklikle kamu ihalelerinde ve alımlarında yüzde 51 yerli alım şartı getirildi. Ancak, birçok kamu kurumu ve belediye bu şartı uygulamayıp, ihalelerinde yandan dolaşmaları sürdürünce, 2011 yılında Başbakanlık yayınladığı ve Kamu Kurumlarına gönderdiği genelgeyle yüzde 51'lik yerli alım şartını bir kez daha hatırlattı. Şimdi öğreniyoruz ki 391 milyon dolarlık teklifiyle Ankara metrosu ihalesini kazanan Çinli CSR firması, OSTİM'deki raylı sistem kümelenmesini görmezden gelerek yüzde 51 şartına uymadan yoluna devam ediyor.          

Türkiye 2003 yılında yerli üreticileri korumak için Kamu İhale Yasası ve Kamu ihale sözleşmesine yeni şeklini vererek kamu ihalelerinde saydamlık, rekabet eşitliği, güvenlik, gizlilik ve denetim kurallarını gözeten bir düzenlemeye gidildi. Ve eşdeğerlik halinde yerli üreticilerden tedariklerde yüzde 15 fiyat avantajı da yasada yer aldı. Yasanın 8 yıllık uygulaması sırasında kamu ihalelerinde yabancılara dönük  "adrese dönük şartnamelerin" sürmesi yerli üretici avantajının gündeme gelmesine engel olunca, 2011 yılında Başbakanlık yayınladığı ve kamu kurumlarına gönderdiği bir genelge ile yasaya uyulmasının zorunluluğu hatırlattı. Ancak, uygulamada aksaklıkların sürmesi üzerine yerli üreticilerin şikayetleri devam etti. 

Birkaç ay önce bu konuda alımlarla ilgili durumun ne olduğu sorusuna yanıt verirken Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan, "Başbakanlık genelgesine maalesef birçok kamu kuruluşu tam olarak uygulamıyor" yanıtını veriyordu. Bu konuyu değerlendirirken ben de geçmişe dönük kamu alımlarının yerli-yabancı alımlara göre listelenmesi gerektiğini ve bundan sonraki sözleşmeler ve alımlarda denetim gerektiğini ele alan bir değerlendirme yaptım. Sadece 2013 yılının Ocak ayında 78 milyon dolarlık mermer ihraç ettiğimiz Çin ithal taşlarının 2012 yılında birçok kamu ve belediye binasında kullanıldığını, dünyanın taş zengini ülkesi ülkemizde kamuda ithal Çin taşı kullanımının yersiz ve anlamsız olduğunun Altını çizmiştim.

 Arkadaşımız Özüm Örs'ün haberi Ankara Metrosu ihalesinde bir başka ihale ihlali olduğunu ortaya koyuyor. Haber ihaleyi kazanan Çinli CSR firmasının 391 milyon dolarlık sözleşme içeriğinde yer alan yüzde 51 yerli alım kuralına uymadığı için OSTİM tarafından firmanın ve Belediye'nin uyarıldığını ortaya koyuyor. İhalenin alınışı sırasında önemli katkı sağlayacağına inanan Ankara Raylı Ulaşım Sistemleri Kümelenmesi (ARUS) yönetim kurulu başkanı Prof. Dr. Ziya Burhanettin Güvenç, Çinli firmanın ilk parti vagon teslim tarihinin çok yaklaştığını belirterek "Bu güne kadar Çinli firma yetkilileri sadece bir küme üyemizle alım için görüşme yaptılar. O firmanın sertifikasyon ve testi olmadığı mazeretiyle alım yapmayacaklarını açıkladılar. Ancak, kümemizde sertifikasyon ve test sorunu olmayan birçok firmamız var. Onlara hiç uğramıyorlar. Çinli 400 milyon doların tamamını kendine ayırmaya çalışıyor" değerlendirmesini ortaya koyuyor. OSTİM Başkanı Orhan Aydın ve OSTİM vakfı yönetim kurulu üyesi Doç. Dr. Sedat Çelikdoğan, Almanlarla yaptıkları görüşmelerde kendilerinin artık Türkiye'yi açık Pazar olarak görmediklerini gelip Türkiye'de üretim yapma gereğine inandıklarını açıklayarak, işbirliğine açık olduklarını belirtiklerini, Çinlilerin ise ARUS'u görmezden gelerek hareket ettiğini açıklıyorlar. OSTİM kümelenmesinin haklarını sonuna kadar koruma kararında olan yetkililer,"Yüzde 51 yerli alım uygulamasını işletmek için sonuna kadar takip edeceğiz" diyorlar.

Bilindiği gibi Çinli firma 2012 yılının Mart ayında gerçekleşen Ankara Metro ihalesini İspanyol ve Koreli firmalardan daha iyi teklif vererek yüzde 51 yerlilik şartını bilerek almıştı. İhalede dört metro hattı için 324 vagon üretimi söz konusuydu. Bu vagonlardan ilk 15'i 20 ay içersinde teslim edilecek, kalan vagonların teslimi ise 39 aylık sürede yapılacaktı. 20 aylık ilk teslim tarihinin dolmasına 8 ay gibi bir zaman kalmasına karşın, Çinli firma OSTİM'deki ARUS raylı sistem kümesinden hiçbir firmadan alım yapmadığı gibi, sipariş sözleşmesine de sahip değil. 

Bu anki gelişmeler Çinli CSR Electric Locomotive firmasının yüzde 51 yerli firmalardan alım konusuna uyma kararında olmadığını gösteriyor. Bu nedenle OSTİM ve ARUS yöneticileri haklı olarak bu durumdan şikayet ediyorlar ve yüzde 51 şartının uygulatılmasını istiyorlar. Hem bakanlığın, hem de Belediye'nin Çinli firmaya kamu ihale şartnamesini ve yüzde 51 yerli alım gerekliliğini bir an önce hatırlatması gerekiyor. Aksi halde yaklaşık 200 milyon dolarlık yerli alım şartına uymayan Çinli firma, bu alımları için yurt dışına 200 milyon dolar ödememize neden olacaktır.