İşe iade kararlarındaki SGK uygulaması değişti

Celal ÖZCAN - PwC İş ve Sosyal Güvenlik Kıdemli Danışmanı

Sosyal güvenlik mevzuatı uyarınca işverenler, bir ay içinde çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili prim ve hizmet bilgilerini asıl, ek veya iptal niteliğindeki “aylık prim ve hizmet belgeleriyle” SGK’ya bildirmekte olup, bu prim belgelerinin en geç belgenin ilişkin olduğu ayı izleyen ayın 23’üne kadar verilmesi ve tahakkuk eden primlerin de en geç takip eden ay sonuna kadar ödenmesi gerekmektedir.

İşe iade kararlarına ilişkin prim belgelerinin verilme süresi farklı belirlenmiştir

Prim belgelerinin verilme ve primlerin ödenmesi süreleri normal olarak yukarıda belirtildiği şekilde olmasına rağmen, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 21’inci maddesine göre iş mahkemelerinin işe iade kararları nedeniyle düzenlenmesi gereken aylık prim ve hizmet belgelerinin verilme ve bu prim belgelerine istinaden tahakkuk edecek primlerin ödenme süreleri SGK tarafından farklı kurallara bağlanmıştır.

İş güvencesi tazminatı prime tabi değildir

4857 sayılı İş Kanunu'nun 18-21'inci maddeleri çerçevesinde iş güvencesi hükümlerinden yararlanarak, işe iade davası açan ve geçerli bir sebeple işten çıkartılmadığı iş mahkemesi kararı ile tespit edilip işe iade edilen işçilerin, kesinleşen mahkeme kararının kendilerine tebliğinden itibaren 10 işgünü içinde işe başlamak için işverene başvurduğu halde, başvurduğu tarihten itibaren bir ay içinde işe başlatılmaması durumunda, mahkeme tarafından belirlenen en az dört, en çok sekiz aylık ücreti tutarındaki iş güvencesi tazminatının kendilerine ödenmesi gerekmektedir.

İş güvencesi tazminatı; niteliği itibariyle ücret sayılabilecek bir kazanç durumunda olmaması, ödenecek paranın işçiyi himaye gayesine ve işverene işe başlatmama nedeniyle verilen medeni bir ceza niteliğinde olması nedeniyle, prime tabi tutulmamaktadır.

İşe iade kararlarında ödenmesi kararlaştırılan ücret prime tabidir

Feshin geçersizliğine dair mahkeme kararının kesinleşmesine kadar işçiye çalıştırılmadığı süre için en çok dört aya kadar doğmuş bulunan ve mahkeme tarafından takdir edilen ücret ve diğer hakların ise işverenin işçiyi işe başlatması veya başlatmamasına bakılmaksızın işçiye ödenmesi gerekmekte olup, sosyal güvenlik mevzuatı uyarınca da, işçiye çalıştırılmadığı süre için ödenen en çok dört aya kadar ücret ve diğer haklarından kısa vadeli sigorta kolları ile işsizlik sigortası primi de dahil olmak üzere tüm sigorta kolları üzerinden prim kesilmesi gerekmektedir.

İşe iade kararları ile ilgili SGK’nın yeni uygulaması

İşe iade kararlarına istinaden geriye doğru verilecek ek prim belgeleri ve bu belgelere istinaden tahakkuk eden primlerin ödenme sürelerinin belirlenmesinde, SGK’nın kesinleşen mahkeme kararının işçiye tebliğ edildiği tarihten itibaren 10’uncu iş gününün içinde bulunduğu ayı baz alması ve bunun İş Kanunu ile işverenlere işçinin başvurusu üzerine bir ay içinde işe başlatılıp-başlatılmama konusunda verilen takdir hakkını kısıtladığı gerekçesiyle akademik çevreler ve uygulayıcılar tarafından eleştirilmekteydi.

SGK bu eleştirileri dikkate alarak, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 102’inci ve 108’inci maddelerinde değişiklik yapmak suretiyle uygulamayı 21/08/2013 tarihinden geçerli olmak üzere yeniden düzenlemiştir.

Yeni düzenlemede, işe iade kararları nedeniyle işverenlerce geriye doğru verilecek ek prim belgeleri ve bunlara ilişkin primlerin ödenme süreleri, sigortalının işe başlaması ve işverenin işçiyi işe başlatmaması durumuna göre ikili bir ayırıma tabi tutularak farklı kurallara bağlanmıştır.

1- Sigortalının işe başlaması durumundaki uygulama

Yeni düzenleme uyarınca, iş mahkemelerince verilen kararlar uyarınca, göreve iadesine karar verilen sigortalı personelin kesinleşen mahkeme kararının tebliğinden itibaren 10 işgünü içinde işe başlamak için işverene başvuruda bulunması ve işverenin usulüne uygun daveti üzerine; Sigortalının işe başlaması halinde, davete ilişkin tebligatın sigortalının aldığı tarihin içinde bulunduğu ayı takip eden ayın 23 üne kadar ek aylık prim ve hizmet belgelerinin verilmesi şartıyla, bu belgeler yasal süresi içinde verilmiş olduğu kabul edilecek ve SGK tarafından işverenlere idari para cezası uygulanmayacaktır.

Bu durumda, tahakkuk edecek primlerin de davete ilişkin tebligatın sigortalının aldığı tarihin içinde bulunduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar ödenmesi şartıyla, söz konusu primlerin yasal süresi içinde ödendiği kabul edilecektir.

2- İşverenin işçiyi işe başlatmaması durumundaki uygulama

İş mahkemelerince verilen kararlar uyarınca, göreve iadesine karar verilen sigortalı personelin kesinleşen mahkeme kararının tebliğinden itibaren 10 işgünü içinde işe başlamak için işverene başvuruda bulunması ve işverenin işçiyi işe başlatmaması halinde, sigortalı personelin işe başlamak için işverene yaptığı başvurusuna ilişkin tebligatın alındığı tarihin içinde bulunduğu ayı takip eden ayın 23’üne kadar ek aylık prim ve hizmet belgelerinin verilmesi şartıyla, bu belgeler yasal süresi içinde verilmiş olduğu kabul edilecek ve SGK tarafından işverenlere idari para cezası uygulanmayacaktır.

Bu durumda, tahakkuk edecek primlerin de sigortalı personelin işe başlamak için işverene yaptığı başvurusuna ilişkin tebligatın alındığı tarihin içinde bulunduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar ödenmesi şartıyla, söz konusu primlerin yasal süresi içinde ödendiği kabul edilecektir.