İşe iade davalarında SGK para cezası uygular mı?

İş hukukumuzda yer alan sorunlu alanlardan birisi de, işe iade davaları ve bunun hukuki sonuçlarıdır. Özellikle işe iade davasından dolayı, işçi için SGK'ya yapılacak bildirimlerde ve buna ilişkin idari para cezası ya da gecikme zam ve cezalarında sorunlar yaşanmaktadır.

İş Mahkemesi tarafından, işçinin iş sözleşmesinin feshinin geçersiz olduğuna ve işçinin işe iadesine karar vermişse, verilen kararda;

- İşçinin 10 gün işe başvurmak üzere başvuruda bulunmaması halinde, feshin geçerli bir fesih sayıldığı,

- İşçinin 10 gün içinde başvurması halinde, işverenin bir ay içinde işe başlatmasının zorunlu olduğu,

- Kanun hükmünün işvereni işe başlatma konusunda zorladığı ancak işe başlatmama hakkını da verdiği,

- İşçinin işe başlatılması halinde yapılan feshin geçersizliğinin kabul edildiği,

- İşçiyi işe başlatmayan işverenin tazminat ödemesi gerektiği,

- İşçinin boşta geçen süreyle ilgili en çok dört aylık ücretinin ödenmesi gerektiğine hükmedilmiş olacaktır.

Mahkeme kararı sonucunda işçinin işe başlama müracaatında bulunması ve işverenin işçiyi işe başlatmayı seçmesi halinde, boşta geçen süre ile ilgili ödenecek ücretten, daha önce fesih sırasında ödenen kıdem ve ihbar tazminatı ödemesi varsa mahsup edilecek, kalan miktar işçiden geri alınacaktır.

Boşta geçirilen süre işçinin kıdem süresine ilave edilmesini gerektirdiği için, işçinin işe başlatılmaması halinde Mahkemece belirlenen 4 aylık süre, kıdem tazminatı alacağını artırır. Bazı durumlarda yıllık izin ücreti ile ihbar tazminatını da etkiler. Yapılan bu ödemeler aynı zamanda işçi adına sosyal sigorta bildirimleri yapılmasını zorunlu kılar.

İşçi, kesinleşen mahkeme kararının kendisine tebliğinden itibaren on iş günü içinde işe başlamak için işverene başvurmazsa veya bu süre içinde başvuruda bulunmakla birlikte işverenin usulüne uygun daveti üzerine işe başlamaz ise, işe başlatmama tazminatı ile en çok dört aya kadar boşta kaldığı sürelere ilişkin ücret ve diğer haklarını talep edemeyeceğinden, işverenin SGK'ya prim belgesi verme ve prim ödeme yükümlülüğü de olmayacaktır.

İş Mahkemesi'nin işe iade kararı vermesine rağmen işçinin 10 günlük süre içinde işe başlamak üzere işverene başvurması durumunda, işverence ödenecek en çok dört aya kadar olan ücret ve prime tabi olması gereken diğer ödemelerin işçi işe başlatılsın veya başlatılmasın düzenlenecek prim belgeleri ile SGK'na bildirilmesi gerekmektedir.

Söz konusu aylık prim ve hizmet belgelerinin ilişkin olduğu sürenin başlangıcı, feshin geçersizliği davasına konu teşkil eden iş sözleşmesinin feshedildiği tarih olacaktır. Dolayısıyla, en çok dört aya kadar ödenecek olan ücret ve prime tabi diğer ödemeler için bu fesih tarihinden itibaren ileriye doğru dönem için (işçi sanki bu dönemde çalışıyormuş gibi) aylık prim ve hizmet belgeleri verilecektir.

Mahkeme veya özel hakem kararları uyarınca çalışılmayan sürelere ilişkin olmak üzere geriye yönelik olarak sonradan düzenlenmesi gereken aylık prim ve hizmet belgelerinin; kesinleşen mahkeme veya özel hakem kararının işçiye tebliğ edildiği tarihten itibaren (tebliğ edilen gün hariç) onuncu iş gününün içinde bulunduğu ayı takip eden ayın 23'üne kadar verilmesi ve muhteviyatı prim tutarlarının da aynı süre içinde ödenmesi halinde idari para cezası ve gecikme zammı uygulanmayacaktır.

İş Mahkemesi tarafından feshin geçersizliğine ve işçinin işe iade edilmesine karar verilmesi sonrasında işçinin 10 iş günü içinde işverene işe başlamak üzere başvurmasına rağmen, işverenin işçiyi işe başlatmayarak tazminat ödeme yolunu seçmesi halinde, en az dört, en çok sekiz aylık ücreti tutarındaki işe başlatmama tazminatı, niteliği itibariyle ücret sayılabilecek bir kazanç olmaması ve işe başlatılmayan işçinin işe başlatılmaması nedeniyle sigortalılık vasfının da kalmaması nedeniyle ödenecek tazminatın işçiyi himaye gayesine ve işverene işe başlatmama nedeniyle verilen bir medeni ceza niteliğinde olması nedenleriyle, prime tabi tutulmayacaktır.

Ancak, mahkeme kararının kesinleşmesine kadar işçiye çalıştırılmadığı süre için en çok dört aya kadar doğan ücret ve diğer hakların sigorta primine dahil edilmesi ve mahkeme kararının kesinleştiği tarihi izleyen ayın 23'üne kadar SGK'ya verilmesi gerekmektedir. Geriye dönük düzenlenecek aylık prim hizmet belgelerinin ilişkin olduğu sürenin başlangıcı, feshin geçersizliği davasına konu olan iş sözleşmesinin feshedildiği tarih olduğundan, en çok dört aya kadar ödenecek olan ücret ve prime tabi diğer ödemeler için fesih tarihinden itibaren ileriye doğru 4 ay için aylık prim hizmet belgesi verilecektir.

İşe iade kararına istinaden yapılacak geriye dönük aylık prim hizmet belgeleri kağıt ortamında düzenlenecek, yazılacak dilekçe ekinde, mahkeme kararına ait bir suretle birlikte işyerinin bağlı olduğu merkez müdürlüğüne verilecektir. Sigortalıların iş sözleşmelerinin feshinin geçersizliğine karar verilmesi ile işverenin bu konudaki tasarrufu geçersiz kabul edildiğinden, sigortalı aynı işyerinde işe başlasın veya başlamasın, sözleşmenin feshedildiği tarih itibariyle merkez müdürlüğünce işverenden ayrıca sigortalı tekrar işe giriş bildirgesi istenmeyecektir.