İşçilere fazla çalışma yaptırılması

4857 sayılı Kanun'dan önce çalışma yaşamını ve işçi - işveren ilişkilerini düzenleyen 1475 sayılı İş Kanunu'na göre işverenler, fazla çalışmaya başlamadan önce işyerinin bağlı bulunduğu bölge müdürlüğüne başvuruda bulunarak "fazla çalışma izni" almak zorundaydı.

Ancak bu hüküm 4857 sayılı Kanunla değiştirildi ve 4857 sayılı yeni İş Kanunu'nda işverenlerin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bölge müdürlüğünden fazla çalışma izni almalarına ilişkin bir hüküm bulunmadığından, artık ÇSGB bölge müdürlüğünden fazla çalışma izni alınmasına gerek bulunmamaktadır.

Ancak, İşverenlerin işçilerine fazla çalışma yaptırmayı düşünmeleri halinde her yıl ocak ayında işçiden onay alması gerekiyor.

Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yaptırmak için işçinin yazılı onayının alınması gerekmektedir. Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği'nin 9. maddesinde, fazla çalışma ihtiyacı olan işverenin fazla çalışma onayını her yılbaşında işçilerden yazılı olarak alması gerektiği belirtildiğinden işçilerin onayları alınmalıdır. Dolayısıyla, 2010 yılında işverenlerin işçilerine fazla çalışma yaptırmayı düşünmeleri halinde işçilerinden ocak ayı içinde fazla çalışma yapmayı kabul ettiklerine dair yazı alarak işçi özlük dosyasında saklamaları gereklidir.

İşçilerin işlemiş olan fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma ücretleri normal çalışmalarına ait ücretlerle birlikte ödenir. Fazla çalışma yapan işçilere normal ücretine ilave olarak her bir saat fazla çalışma için normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödeme yapılması gerekmektedir. Bu ödemeler, ücret bordrolarında ve İş Kanunu uyarınca işçiye verilmesi gereken ücret hesap pusulalarında açıkça gösterilmelidir.

Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda 270 saatten fazla olamaz. Bu süre sınırı, işyerlerine veya yürütülen işlere değil, işçilerin şahıslarına ilişkindir.

Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma sürelerinin hesabında yarım saatten az olan süreler yarım saat, yarım saati aşan süreler ise bir saat sayılır.

Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi, isterse işverene yazılı olarak başvurmak koşuluyla, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat 15 dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir.

İşçi hak ettiği serbest zamanı, 6 ay zarfında işverene önceden yazılı olarak bildirmesi koşuluyla ve işverenin, işin veya işyerinin gereklerine uygun olarak belirlediği tarihten itibaren iş günleri içerisinde aralıksız ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanır.

İşçinin bu kanundan ve sözleşmelerden kaynaklanan tatil ve izin günlerinde serbest zaman kullandırılamaz.

Aşağıda sayılan;

a) İş Kanununun 63'üncü maddesinin son fıkrası uyarınca sağlık kuralları bakımından günde ancak 7.5 saat ve daha az çalışılması gereken işlerde,

b) Aynı kanunun 69'uncu maddesinin l'inci fıkrasındaki tanıma göre gece sayılan gün döneminde yürütülen işlerde (şu kadar ki, gündüz işi sayılan çalışmalara ek olarak bu yönetmelikte öngörülen fazla çalışmalar gece döneminde yapılabilir),

c) Maden ocakları, kablo döşemesi, kanalizasyon, tünel inşaatı gibi işlerin yer ve su altında yapılanlarında,

fazla çalışma yaptırılamaz.

Ayrıca aşağıda sayılan;

a) 18 yaşını doldurmamış işçilere,

b) İş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi ile önceden veya sonradan fazla çalışmayı kabul etmiş olsalar bile sağlıklarının elvermediği işyeri hekiminin veya Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığı hekiminin, bunların bulunmadığı yerlerde herhangi bir hekimin raporu ile belgelenen işçilere,

c) Gebe, yeni doğum yapmış ve çocuk emziren işçilere,

d) Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçilere.

fazla çalışma yaptırılamaz.

Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçilere fazla sürelerle çalışma da yaptırılamaz.

İşveren, fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yaptırdığı işçilerin bu çalışma saatlerini gösteren bir belge düzenlemek, imzalı bir nüshasını işçinin özlük dosyasında saklamak zorundadır. İşçilerin işlemiş olan fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma ücretleri normal çalışmalarına ait ücretlerle birlikte, 4857 sayılı İş Kanunu uyarınca ödenir. Bu ödemeler, ücret bordrolarında ve işçiye verilmesi gereken ücret hesap pusulalarında açıkça gösterilmelidir.